.
W ostatnich latach rosnące zainteresowanie rolą witaminy D w chorobach skóry spowodowało opublikowanie wielu wyników badań dotyczących związku tej witaminy z niektórymi chorobami skóry, m.in. z atopowym zapaleniem skóry, trądzikiem zwykłym, łuszczycą pospolitą, bielactwem, łysieniem plackowatym i androgenowym czy nawet nowotworami skóry. W tym artykule zwrócimy uwagę na rolę witaminy D w wybranych chorobach skóry.
Grzybica paznokci jest najczęstszą chorobą paznokci. Częstość jej występowania wzrasta z wiekiem. Onychomikoza jest skutkiem zakażenia wywołanego przez dermatofity, pleśnie niedermatofitowe oraz drożdżaki. Większość przypadków jest kojarzona z zakażeniem dermatofitami, w szczególności T. rubrum. W leczeniu grzybicy paznokci stosuje się leki doustne, miejscowe, terapię laserową, fotodynamiczną i chirurgiczne usuwanie zmienionej płytki paznokciowej. Doustna terapia przeciwgrzybicza jest najskuteczniejszą metodą leczenia grzybicy paznokci w każdej grupie wiekowej. U dzieci obserwuje się mniej działań niepożądanych niż u dorosłych po stosowaniu doustnych leków przeciwgrzybiczych. W terapii grzybicy paznokci stosuje się terbinafinę, itrakonazol i flukonazol. Lekiem z wyboru w leczeniu grzybicy paznokci jest terbinafina doustna (250 mg na dobę), ponieważ wykazuje najlepszy wskaźnik wyleczeń. Doustne leki przeciwgrzybicze są zalecane we wszystkich typach grzybicy paznokci, zwłaszcza w przypadku zajęcia ≥ 50% paznokcia, zakażenia wielu paznokci, zajętej macierzy paznokcia lub obecności dermatofitomy (odgraniczone i zlokalizowane grube masy strzępków grzybów i nekrotyczna keratyna między płytką paznokcia a łożyskiem paznokcia). Skojarzone leczenie doustne i miejscowe skraca czas terapii. Terapię skojarzoną można stosować sekwencyjnie lub równolegle. Dostępne miejscowe leki przeciwgrzybicze występują w formie lakierów i roztworów zawierających efinakonazol, tawaborol, cyklopiroks, amorolfinę i terbinafinę. Leki te są zazwyczaj dobrze tolerowane, a do działań niepożądanych zaliczamy rumień okołopaznokciowy i pieczenie w miejscu aplikacji. Czas leczenia jest dłuższy niż w terapii doustnej, mimo to skuteczność leków miejscowych jest mniejsza, prawdopodobnie ze względu na niewystarczającą penetrację płytki paznokcia. Terapia laserowa opiera się na wykorzystaniu zasady selektywnej fototermolizy, zgodnie z którą energia lasera jest preferencyjnie absorbowana przez grzybnię grzyba, co powoduje szybki wzrost temperatury w obrębie grzybni i w rezultacie śmierć komórek grzyba. W przypadku paznokci o bardzo grubej płytce lub opornych na dotychczasowe leczenie farmakologiczne można rozważyć również chirurgiczne oderwanie paznokcia. W artykule zwrócono uwagę na możliwe przyczyny braku efektów terapeutycznych.
Bielactwo jest przewlekłą chorobą dotykającą 2% populacji. Białe plamy spowodowane destrukcją melanocytów mogą występować we wszystkich okolicach ciała, przez co choroba ma duży wpływ na samopoczucie i jakość życia pacjentów, dlatego bardzo ważne jest jej efektywne leczenie. Schorzenie to ma podłoże genetyczne i autoimmunologiczne, dlatego niemożliwe jest zupełne wyleczenie pacjentów. Liczne terapie stosowane w bielactwie mają na celu zahamowanie postępu choroby, przywrócenie pigmentacji oraz zapobieganie jej nawrotom. Do głównych metod leczenia bielactwa zaliczamy: fototerapię, leczenie miejscowe, leczenie ogólne oraz zabiegi chirurgiczne. Jednym z preparatów zalecanych w leczeniu bielactwa jest takrolimus. Należy on do grupy inhibitorów kalcyneuryny stosowanych w bielactwie miejscowo i wykazuje lepszy profil bezpieczeństwa niż maści z glikokortykosteroidami, a efekty leczenia obiema grupami leków są porównywalne.
Istnieje wiele reakcji polekowych, które mogą mieć ciężki, zagrażający życiu przebieg. Wśród nich należy wymienić zespół Stevensa–Johnsona (ang. Stevens–Johnson syndrome – SJS) oraz toksyczną nekrolizę naskórka (ang. toxic epidermal necrolysis – TEN). W obu przypadkach obserwuje się występowanie wykwitów rumieniowych, pęcherzy oraz zmian w obrębie błon śluzowych, co powoduje, że obraz kliniczny przypomina ciężkie oparzenie. Poniżej przedstawiona zostanie charakterystyka tychże jednostek chorobowych wraz z opisem przypadku.
Grzybice są schorzeniami bardzo często spotykanymi w praktyce dermatologicznej. Szacuje się, że ok. 25% populacji ogólnej jest dotkniętych rozmaitymi infekcjami grzybiczymi, a dominującym gatunkiem je wywołującym jest Trichophyton rubrum [1, 2]. Chorobotwórcze grzyby wywołują w większości powierzchniowe infekcje, które dotyczą zrogowaciałych substratów takich jak skóra, paznokcie, włosy. Pomimo dużej ich powszechności prawidłowe rozpoznanie i diagnoza bywają trudne. Morfologia zmian skórnych jest zwykle niejednoznaczna i może przypominać szereg odmiennych dermatoz zapalnych. Ich wygląd nierzadko ulega zmianie, zwłaszcza w wyniku szeroko stosowanej miejscowej terapii preparatami glikokortykosteroidowymi (mGKS), niejednokrotnie o złożonym składzie (mGKS + antybiotyk + lek przeciwgrzybiczy). Jak trudna i żmudna potrafi być diagnostyka rozsianych zmian skórnych obserwowanych w przypadku grzybicy skóry gładkiej, obrazuje przedstawiony w artykule opis przypadku. Zarówno relatywnie długi okres utrzymywania się zmian skórnych, mylne i niejednoznaczne wyniki badań diagnostycznych, jak i konieczność wdrożenia terapii immunosupresyjnej spowodowały, że przypadek ten stanowi przykład bardzo trudnej sytuacji klinicznej, z którą można się spotkać w codziennej praktyce dermatologicznej.
Łuszczyca pospolita charakteryzuje się głównie zajęciem skóry i stawów, jak również współwystępowaniem wielu objawów ogólnoustrojowych, takich jak otyłość, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia oraz cukrzyca typu 2. Obecnie uważa się, że istnieje silna korelacja pomiędzy łuszczycą a zaburzeniami czynności wątroby. Najczęściej z łuszczycą współwystępuje niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby. Podłożem obu schorzeń jest przewlekły, ogólnoustrojowy stan zapalny, stres oksydacyjny, zaburzenia metabolizmu lipidów oraz nieprawidłowe wspólne szlaki immunologiczne. U pacjentów z łuszczycą obserwuje się większe ryzyko rozwoju autoimmunologicznych chorób wątroby, a także raka wątroby w porównaniu z populacją ogólną. W niniejszym artykule przestawiono najnowsze dane dotyczące chorób wątroby i ich patogenezy u pacjentów z łuszczycą.
Wzrasta liczba infekcji powodowanych zarówno przez Staphylococcus aureus (S. aureus), jak i Staphylococcus epidermidis (S. epidermidis) oraz inne koagulazo-negatywne gronkowce. Mechanizm tych infekcji zależy od lokalizacji ich ogniska. Gronkowce mogą być przyczyną zapalenia stawów, ścięgien, wsierdzia, kości, płuc, układu moczowego, protez stawowych, zastawek serca, kateterów, zatruć pokarmowych i infekcji skóry. W tym ostatnim przypadku powodują liszajec zakaźny, zapalenie mieszków włosowych, czyraki, gronkowcowe złuszczające zapalenie stawów (zespół SSSS – staphylococcal scalded skin syndrome), ale mogą także wtórnie infekować zmiany skórne, np. owrzodzenia. Objawy kliniczne infekcji są efektem działania toksyn produkowanych przez bakterie. Należą do nich: Panton–Valentine leukocydyna (PVL), eksfoliatyny (ETs), enterotoksyny, toksyna zespołu wstrząsu toksycznego (TSST-1, ang. toxic shock syndrome toxin-1). Rzadziej przyczyną jest bakteriemia. Leczenie choroby nadal może okazać się wyzwaniem.
Ukąszenia przez owady stanowią wciąż częsty, acz niedoceniany problem w codziennej praktyce klinicznej. Do najpowszechniejszych zmian obserwowanych całorocznie należą te wywołane ukąszeniem wszy, pcheł i pluskiew. Postępowanie z pacjentami zarażonymi lub tymi, u których w najbliższym otoczeniu stwierdza się ukąszenia przez owady, polega nie tylko na włączeniu odpowiednich preparatów leczniczych, ale także na utrzymaniu reżimu sanitarno-higienicznego. Zagadnienie to stanowi problem interdyscyplinarny, gdyż wiele z omawianych chorób dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci, niezależnie od statusu socjoekonomicznego, i na pewno spotka się z nimi w gabinecie nie tylko dermatolog, ale także lekarz rodzinny, pediatra i lekarze innych specjalności. Pomijając objawy wywoływane przez ukąszenia owadów, należy zwrócić uwagę, iż niektóre insekty mogą przenosić drobnoustroje chorobotwórcze.
Trądzik (acne) to zapalna choroba jednostki włosowo-łojowej. Zgodnie z danymi Global Burden of Disease Study z 2010 r. jest to ósma pod względem częstości występowania dermatoza na świecie, która dotyczy ok. 9% populacji ogólnej. Za kluczowe procesy w rozwoju choroby uznaje się nadmierną produkcję łoju przez gruczoły łojowe, nieprawidłową keratynizację w obrębie ujść mieszków włosowo-łojowych, kolonizację gruczołów łojowych przez Cutibacterium acnes oraz stan zapalny. Funkcjonowanie jednostek włosowo-łojowych podlega regulacji przez endogenne androgeny. W obrębie sebocytów znajdują się receptory dla androgenów, których głównym agonistą jest najsilniejszy naturalny androgen, pochodna testosteronu – 5α-dihydrotestosteron. Aktywacja AR prowadzi do łojotoku i przerostu gruczołów łojowych, tworzenia biofilmu bakteryjnego, miejscowej reakcji zapalnej. W przypadku trądziku hormonalnego niewątpliwie najistotniejszą rolę odgrywa leczenie choroby podstawowej, leżącej u podłoża zmian trądzikowych. Terapia trądziku hormonalnego musi być odpowiednio dostosowana, w zależności od wieku pacjenta, postaci choroby, nasilenia wykwitów, potencjału prokreacyjnego i preferencji chorego. Konieczne jest wdrożenie zaleceń pielęgnacyjnych uwzględniających regularne stosowanie preparatów oczyszczających i nawilżających. Pacjent powinien być poinformowany o stosowaniu fotoprotekcji i modyfikacji stylu życia, szczególnie w aspekcie diety i utrzymania masy ciała, ilości snu, zaprzestania palenia tytoniu, ograniczenia narażenia na sytuacje stresogenne.
Atopowe zapalenie skóry (AZS, wyprysk atopowy) jest przewlekłą i nawrotową chorobą zapalną skóry. Przyczyną AZS są złożone interakcje genetyczno-środowiskowo-immunologiczne, które nakładają się na defekt bariery naskórkowej, prowadząc do intensywnego świądu i zmian skórnych. Celem leczenia AZS jest przywrócenie i utrzymanie prawidłowej funkcji bariery naskórkowej przez redukcję stanu zapalnego, ograniczenie zewnętrznych czynników wyzwalających oraz minimalizację wtórnych infekcji. Pimekrolimus to miejscowy inhibitor kalcyneuryny, który można zastosować w połączeniu z miejscowymi kortykosteroidami lub niezależnie jako leczenie pierwszego rzutu w AZS. W leczeniu przewlekłym wyprysku atopowego bardzo ważne jest zindywidualizowane podejście terapeutyczne połączone z odpowiednią edukacją pacjenta i rodziców.
Cynk jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla zdrowia i życia człowieka, szeroko dostępnym w różnych suplementach witaminowych. Zapewnienie odpowiedniego poziomu spożycia cynku powinno być kluczowym elementem prawidłowej diety, ograniczającym rozwój chorób dzieci, przyspieszającym ich rozwój fizyczny i zmniejszającym śmiertelność w krajach rozwijających się. Jest to pierwiastek niezbędny do funkcjonowania wielu enzymów, które kontrolują różne procesy w naszym organizmie, łącznie z tworzeniem DNA. Cynk odgrywa znaczącą rolę w zdrowiu skóry, włosów, paznokci, zębów, kości, mięśni, nerwów i funkcji mózgu. Około 6% dostarczonego do organizmu cynku znajduje się właśnie w skórze. Niedobór cynku jest ważnym problemem zdrowia publicznego. Praca ma na celu przedstawienie wybranych chorób skóry, w których leczeniu zastosowanie mają zewnętrzne preparaty cynku oraz jego suplementy.
Łysienie androgenowe (ang. androgenetic alopecia – AGA) stanowi najczęstszą przyczynę wypadania włosów u kobiet i jest jednocześnie powodem znaczącego pogorszenia jakości życia dotkniętych tym problemem pacjentek. Problem ten dotyczy 3–6% kobiet w wieku <30 lat i aż 30–40% kobiet w wieku pomenopauzalnym. Łysienie androgenowe to postępująca utrata włosów typu niebliznowaciejącego o charakterystycznym obrazie klinicznym. U kobiet AGA zwykle występuje w postaci rozlanego przerzedzenia włosów w okolicy czołowo-ciemieniowej z niezmienioną linią czołową owłosienia.Opublikowane dotychczas wyniki nielicznych badań klinicznych wskazują na skuteczność i bardzo dobrą tolerancję inhibitorów 5α-reduktazy pochodzenia roślinnego w leczeniu łysienia androgenowego o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu u kobiet.
