Dział: Wiadomości dermatologiczne

Miejscowe leki przeciwbakteryjne są powszechnie stosowane w leczeniu pierwotnych zakażeń skóry (liszajec zakaźny, zapalenie mieszków włosowych, czyraki) oraz w leczeniu lub zapobieganiu infekcjom po drobnych skaleczeniach, oparzeniach i w ranach chirurgicznych, a jednym z najczęściej stosowanych antybiotyków jest mupirocyna. Do pożądanych cech antybiotyków do stosowania miejscowego zaliczają się: szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego, niskie ryzyko indukcji lekooporności oraz rzadkie wywoływanie reakcji nadwrażliwości. Mupirocyna jest bardzo skutecznym antybiotykiem w terapii miejscowej, o silnym działaniu bakteriobójczym w stosunku do gronkowców i paciorkowców, czyli patogenów odpowiedzialnych za rozwój najczęstszych infekcji skórnych. Mechanizm jej działania polega na hamowaniu syntezy białek i RNA bakterii, co przekłada się na powolne tempo powstawania szczepów gronkowców opornych na lek oraz brak występowania krzyżowej oporności z innymi antybiotykami.

Uszkodzenie bariery skórnej, suchość skóry oraz świąd skóry stanowią połączony ze sobą ciąg zdarzeń i swoiste koło zamknięte, leżące u podstaw wielu często rozpoznawanych chorób skóry. Zarówno genetyczne uwarunkowanie powyższej sytuacji klinicznej, jak i działanie czynników środowiskowych oraz stan zapalny skóry mogą prowadzić do zwiększonej przeznaskórkowej utraty wody oraz pobudzenia włókien nerwowych odpowiedzialnych za przewodzenie sygnału odpowiedzialnego za uczucie świądu. Natomiast prowadzący do odruchu drapania świąd skóry prowadzi w końcowej fazie do pogłębienia istniejącego już defektu bariery skórnej. Miejscowe strategie terapeutyczne stosowane w leczeniu suchości i świądu skóry są oparte głównie na zastosowaniu szerokiego spektrum preparatów emolientowych, których skład jest modyfikowany na podstawie nowoczesnej wiedzy w zakresie zarówno patomechanizmu powstawania suchości, jak i świądu skóry. Naturalnie wszelkie schematy terapeutyczne wymagają pełnej indywidualizacji i powinny być ustalone dla pacjenta w zależności od rozpoznania oraz jego stanu klinicznego.

Leki biologiczne to substancje wytwarzane z żywego organizmu lub jego produktów, które dzięki zdolności blokady wybranych receptorów czy neutralizacji cytokin stały się podstawą terapii wielu przewlekłych chorób zapalnych. Wykazują one wysoką efektywność leczenia przy stosunkowo nielicznych działaniach niepożądanych. Z kolei leki biopodobne (biosimilary) są związkami wykazującymi strukturalne i funkcjonalne podobieństwa z porównywalnymi właściwościami farmakokinetycznymi i farmakodynamicznymi do związków wyjściowych. Aktualnie dla dermatologów w Polsce jest dostępnych siedem programów lekowych do leczenia: łuszczycy plackowatej, łuszczycowego zapalenia stawów, atopowego zapalenia skóry, przewlekłej pokrzywki spontanicznej, skórnych chłoniaków T-komórkowych, raka podstawnokomórkowego oraz raka kolczystokomórkowego. Ponadto pacjenci niespełniający kryteriów kwalifikacji do leczenia w ramach programów lekowych lub z jednostkami chorobowymi, w przypadku których obecnie nie ma dostępnych takich programów, mogą skorzystać z udziału w badaniach klinicznych, mogą być u nich stosowane leki biologiczne w ramach ratunkowego dostępu do terapii leczniczych lub też dostęp do takiego leczenia może być możliwy w programach lekowych realizowanych przez inne specjalności (np. w przypadku schorzeń autozapalnych).

Znajomość prawidłowych zasad leczenia trądziku jest niezwykle ważna zarówno dla lekarza prowadzącego terapię, jak i dla leczonego pacjenta. Celem terapii jest nie tylko złagodzenie choroby, ale także zmniejszenie jej negatywnego wpływu na rozwój emocjonalny pacjenta. Wiadome jest, iż choroba obniża poczucie własnej wartości chorującej osoby i wpływa przez to na wiele aspektów życia społecznego. Leczenie miejscowe trądziku jest postępowaniem wystarczającym w terapii choroby u ok. 60% pacjentów. Do wykorzystania mamy tu bardzo szerokie portfolio preparatów, które w zależności od sytuacji można stosować w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym. W grupie najczęściej stosowanych leków są retinoidy, antybiotyki, nadtlenek benzoilu i kwas azelainowy. Artykuł przedstawia wykorzystanie retinoidu (tretynoiny) i antybiotyku (klindamycyny) w terapii miejscowej trądziku [1, 2].

Termin „zapalenie skóry” (dermatitis) bywa zamiennie stosowany z określeniem „wyprysk”. Oba pojęcia mają charakter ogólny i wiążą się z rozwojem stanu zapalnego powierzchownych warstw skóry właściwej oraz obecnością stanu gąbczastego w obrębie naskórka. Zaburzenia te najczęściej manifestują się w postaci plam rumieniowych, obrzęku, nacieku, grudek, pęcherzyków, sączenia wydzieliny, tworzenia się rozpadlin, złuszczania. Zmianom tym często współtowarzyszą dolegliwości subiektywne, takie jak świąd, pieczenie. Rozpoznanie wyprysku opiera się głównie na obrazie klinicznym i wywiadzie medycznym [1].

Pokrzywka to choroba skóry, w której przebiegu dochodzi do wysiewu wypukłych bąbli z towarzyszącym zaczerwienieniem wokół wykwitu. Bąblom może towarzyszyć silny świąd, pieczenie, a niekiedy także obrzęk naczynioruchowy. Ze względu na czas trwania wyróżnia się pokrzywkę ostrą (<6 tygodni) oraz przewlekłą (>6 tygodni). Ponadto, kiedy znany jest czynnik sprawczy wyróżnia się pokrzywkę dermograficzną, z zimna, z ciepła, z ucisku, cholinergiczną, wodną. W objawowym leczeniu pokrzywki przewlekłej w pierwszej kolejności stosuje się leki przeciwhistaminowe II generacji do czterokrotności dawki. W razie braku poprawy do leczenia należy włączyć omalizumab, a w razie dalszego braku efektu cyklosporynę A. W fazie badań znajduje się wiele obiecujących nowych leków. W ostatnim czasie podkreśla się także rolę czynników predykcyjnych odpowiedzi lub jej braku na leczenie przewlekłej pokrzywki.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest jedną z najczęściej występujących chorób zapalnych skóry o przewlekłym i nawrotowym przebiegu. Pacjenci zgłaszają dokuczliwy świąd skóry, który znacznie obniża jakość ich życia. W patogenezie AZS wyróżnia się m.in. nadaktywność układu Th2-komórkowego wyrażającą się nadmierną produkcją takich cytokin jak IL-4, IL-13, cytokin wydzielanych przez limfocyty Th17, Th22, Th1 oraz cytokin pochodzących bezpośrednio z uszkodzonego naskórka (IL-33, TSLP, IL-25). Do nowoczesnych metod leczenia AZS zaliczamy dwie grupy produktów leczniczych: przeciwciała monoklonalne hamujące wybrane cytokiny lub ich receptory oraz agonistów lub antagonistów małych cząsteczek (abrocytynib, baricytynib, upadacytynib i tofacytynib). Pierwszym wprowadzonym lekiem biologicznym do leczenia umiarkowanej i ciężkiej postaci AZS był dupilumab, który jest przeciwciałem monoklonalnym przeciwko podjednostce alfa receptora dla IL-4 oraz IL-13. Od listopada 2022 r. lek jest dopuszczony do leczenia dzieci od szóstego roku życia z ciężką postacią AZS. Pozostałe preparaty biologiczne, których wstępne efekty leczenia są bardzo obiecujące, blokują aktywację kinaz janusowych, przemieszczanie sygnału do jądra komórkowego, a także transkrypcję wielu cytokin prozapalnych.

Trądzik pospolity jest częstym przewlekłym zapalnym zaburzeniem jednostki włosowo-łojowej powodowanym przede wszystkim wzmożoną produkcją łoju, hiperkeratynizacją mieszków włosowych, kolonizacją bakteryjną i stanem zapalnym [1]. Stan ten charakteryzuje się przewlekłym lub nawracającym rozwojem zaskórników, rumieniowych grudek i krost najczęściej zlokalizowanych na twarzy, plecach i dekolcie [2]. O leczeniu trądziku decyduje ciężkość choroby. Izotretynoina jest wskazana w leczeniu trądziku zapalnego o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego, a także przypadków trądziku opornego na inne opcje leczenia [3].