Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą zapalną chorobą skóry o wieloczynnikowej etiologii, charakteryzującą się specyficznymi dla wieku dziecięcego zmianami skórnymi, suchością i silnym świądem. Początek choroby w wieku poniżej szóstego miesiąca dotyczy ok. 45% pacjentów, w wieku poniżej roku – ok. 60% chorych i w ciągu pierwszych pięciu lat – ok. 89% wszystkich przypadków. U niemowląt największe obciążenie AZS obejmuje świąd, utratę snu, zmiany nastroju i zachowania. Co istotne, AZS u dzieci zaburza sen, powoduje zmęczenie i drażliwość u rodziców, upośledza codzienne czynności oraz ogranicza czas wolny, a także pogarsza samopoczucie psychiczne i emocjonalne. To w połączeniu z faktem, że mniej więcej połowa pacjentów cierpi okresowo na umiarkowane lub ciężkie AZS, podkreśla konieczność optymalnego postępowania i najszybszego wprowadzenia odpowiednio dostosowanej terapii. W niniejszym artykule omówiono leczenie biologiczne najmłodszych dzieci z ciężkim AZS, ze szczególnym uwzględnieniem dupilumabu.
Autor: Paulina Adriana Szczepanik-Kułak
lek.; Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Dermatologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Grzybica paznokci (onychomikoza) to przewlekłe zakażenie paznokci, które najczęściej objawia się w postaci zmiany zabarwienia, onycholizy i pogrubienia płytki paznokciowej. W dotychczas przeprowadzonych badaniach wykazano większą częstość występowania choroby w starszym wieku, a dominującym rodzajem grzybów chorobotwórczych są dermatofity. Leczenie grzybicy paznokci powinno mieć na celu wyeliminowanie patogenu chorobotwórczego i przywrócenie prawidłowego stanu paznokcia. Jednakże grzybica paznokci w aspekcie terapeutycznym stanowi wyzwanie i wiąże się z wysokim odsetkiem nawrotów i niepowodzeń leczenia. W niniejszym artykule omówiono leczenie zakażeń grzybiczych paznokci ze szczególnym uwzględnieniem roli terapeutycznej cyklopiroksu.
Świerzb jest chorobą pasożytniczą skóry, za którą odpowiadają roztocza świerzbowca Sarcoptes scabiei. Infekcja przenosi się poprzez kontakt bezpośredni i/lub pośredni. Podkreśla się, że infekcja zdecydowanie częściej dotyczy dzieci i młodych dorosłych, najprawdopodobniej wskutek niedostatecznej diagnostyki i niekiedy braku uczucia świądu. Rozpoznanie choroby następuje na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego w połączeniu z wywiadem medycznym i wynikami badań pomocniczych. W przypadku świerzbu za główne cele terapeutyczne uznaje się eradykację pasożytów, zapobieganie rozprzestrzenianiu się infekcji na inne osoby, zmniejszanie nasilenia świądu oraz rozpoznanie i leczenie ewentualnych powikłań. Konieczne jest prowadzenie równoczesnej terapii u pacjentów zarażonych, domowników i osób mających z nimi kontakt, co wynika z ryzyka występowania infekcji bezobjawowej lub przedłużonego okresu latencji objawów. W poniższym artykule opisano możliwości terapeutyczne w przypadku świerzbu, ze szczególnym uwzględnieniem permetryny 5% w kremie.
Łuszczyca jest przewlekłą, układową, zapalną chorobą mediowaną immunologicznie. Charakterystyczny dla łuszczycy jest remisyjno-nawrotowy przebieg, a zaostrzenia częściej występują w sezonach jesienno-zimowych. U dzieci występują te same odmiany kliniczne łuszczycy, co u dorosłych, jednakże zmiany mogą różnić się pod względem rozmieszczenia i morfologii. Łuszczyca u dzieci jest rozpoznawana na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego. W przypadkach wątpliwych, wskazane jest pobranie wycinka skóry ze zmiany chorobowej oraz ocena histopatologiczna. Warto podkreślić, że terapia łuszczycy powinna mieć zindywidualizowany charakter, z uwzględnieniem wieku chorego, nasilenia procesu chorobowego i jego typu klinicznego, lokalizacji anatomicznej wykwitów, wpływu choroby na jakość życia, aspektów psychologicznych, zaburzeń współistniejących, stosowanych terapii w przeszłości oraz ich skuteczności, preferencji pacjenta, współistnienia łuszczycowego zapalenia stawów (ŁZS). Leczenie łuszczycy u pacjentów pediatrycznych może stanowić wyzwanie, głównie z powodu obaw opiekunów o rozwój działań niepożądanych oraz stosowanie preparatów poza wskazaniami rejestracyjnymi. W terapii wyróżnia się leki miejscowe, ogólne oraz fototerapię.
Chłopiec (dziewięć lat) zgłosił się z rodzicami do poradni dermatologicznej z powodu zmiany skórnej zlokalizowanej na bocznej powierzchni tułowia, obecnej od mniej więcej dwóch tygodni. W badaniu dermatologicznym stwierdzono obecność kopulastej, różowawej grudki o średnicy 4 mm, wypełnionej białawą treścią, z delikatnym, centralnym pępkowatym zagłębieniem, otoczonej niewielkim rąbkiem zmienionej zapalnie skóry. Pozostałe okolice ciała były wolne od zmian chorobowych. Na podstawie obrazu klinicznego rozpoznano mięczaka zakaźnego. Zalecono miejscową aplikację płynu zawierającego 5-proc. wodorotlenek potasu z uwagi na bezbolesny charakter leczenia. W trakcie wizyty kontrolnej po upływie dwóch tygodni stwierdzono obecność złuszczania w miejscu po obserwowanym wykwicie mięczaka zakaźnego.
Skóra stanowi miejsce syntezy witaminy D, a także jest narządem docelowym dla biologicznie aktywnej formy tej witaminy. Witamina D odpowiada za wiele funkcji skóry, w tym proliferację, różnicowanie i apoptozę keratynocytów oraz zachowywanie właściwości barierowych i procesy immunoregulacyjne. Co ważne, witamina D wydaje się istotną opcją terapeutyczną w wielu przypadkach chorób skóry.
W niniejszym artykule przedstawiono rolę witaminy D w patogenezie wybranych chorób skóry (atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, bielactwo, łysienie plackowate) z podkreśleniem zasadności suplementacji.
Skóra stanowi pierwszą linię obrony przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, w tym drobnoustrojami. Uszkodzenia skóry o różnej etiologii mogą prowadzić do rozwoju infekcji bakteryjnych. W przypadku powierzchownych infekcji bakteryjnych, w tym zapalenia mieszków włosowych, czyraków, liszajców zakaźnych, zalecane są miejscowe środki przeciwbakteryjne. Ponadto antybiotyki miejscowe są stosowane w leczeniu wtórnych zakażeń bakteryjnych, występujących w przebiegu chorób skóry, takich jak wyprysk i owrzodzenia kończyn. Niewątpliwie narastające zjawisko oporności bakteryjnej wymaga odpowiednich działań, szczególnie rozważnego wdrażania antybiotykoterapii miejscowej, jak również stosowania się pacjentów do zaleceń lekarskich. W niniejszym artykule omówiono charakterystykę wybranych, najczęściej stosowanych antybiotyków miejscowych: mupirocyny, kwasu fusydowego, neomycyny, polimyksyny B oraz retapamuliny.
Kontaktowe zapalenie skóry (KZS), inaczej wyprysk kontaktowy to termin, który określa zmiany o różnej etiologii: alergicznej i niealergicznej, rozwijające się na skutek kontaktu skóry z określonymi czynnikami wywołującymi. W populacji dziecięcej KZS uznaje się za częsty problem kliniczny, co może wynikać z pewnych odrębności skóry dzieci, które predysponują do rozwoju KZS. W poniższym artykule omówiono dwie postaci KZS: alergiczny wyprysk kontaktowy lub alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (allergic contact dermatitis, ACD) oraz wyprysk kontaktowy z podrażnienia lub kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia (irritant contact dermatitis, ICD).
Termin „zapalenie skóry” (dermatitis) bywa zamiennie stosowany z określeniem „wyprysk”. Oba pojęcia mają charakter ogólny i wiążą się z rozwojem stanu zapalnego powierzchownych warstw skóry właściwej oraz obecnością stanu gąbczastego w obrębie naskórka. Zaburzenia te najczęściej manifestują się w postaci plam rumieniowych, obrzęku, nacieku, grudek, pęcherzyków, sączenia wydzieliny, tworzenia się rozpadlin, złuszczania. Zmianom tym często współtowarzyszą dolegliwości subiektywne, takie jak świąd, pieczenie. Rozpoznanie wyprysku opiera się głównie na obrazie klinicznym i wywiadzie medycznym [1].
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą, niezakaźną chorobą zapalną skóry, dla której charakterystyczne są okresy zaostrzeń i remisji. Występuje w krajach rozwiniętych u 15–20% dzieci. Uważa się, że w rozwoju AZS szczególnie istotną rolę odgrywają interakcje między zaburzeniami funkcji bariery skórnej, nieprawidłowościami odpornościowymi oraz czynnikami zakaźnymi i środowiskowymi. Rozpoznanie AZS opiera się na klasycznych kryteriach klinicznych, sformułowanych przez Hanifina i Rajkę w 1980 r., zmodyfikowanych w latach późniejszych. Postępowanie w AZS jest kompleksowe, a na podjęcie decyzji terapeutycznej wpływa wiek pacjenta, lokalizacja zmian chorobowych i ich nasilenie oraz inne, współistniejące zaburzenia. Takrolimus to miejscowy inhibitor kalcyneuryny (mIK), organiczny związek chemiczny. Zgodnie z obecnymi wskazaniami rejestracyjnymi lek w formie maści o stężeniach 0,03% i 0,1% jest stosowany w terapii umiarkowanych i ciężkich postaci AZS u dorosłych i dzieci powyżej drugiego roku życia. Warto podkreślić możliwość stosowania takrolimusu w terapii krótkotrwałej oraz w długotrwałej, przerywanej (tzw. terapii proaktywnej). Takrolimus charakteryzuje się wysoką skutecznością działania, potwierdzoną w badaniach klinicznych, a także dobrym profilem bezpieczeństwa. W artykule omówiono potencjał terapeutyczny takrolimusu w AZS.
Łuszczyca to przewlekła, niezakaźna choroba o nawrotowym przebiegu, należąca do grupy chorób autoimmunologicznych. W jej przebiegu dochodzi do zajęcia skóry oraz u niektórych pacjentów do rozwoju zaburzeń metabolicznych, sercowo-naczyniowych i/lub stawowych w postaci artropatii seronegatywnej, czyli łuszczycowego zapalenia stawów (ŁZS). Co istotne, w 2014 r. Światowa Organizacja Zdrowia uznała łuszczycę za poważną chorobę niezakaźną oraz podkreśliła potrzebę zrozumienia globalnego obciążenia tą chorobą. W terapii łuszczycy mają zastosowanie różne metody leczenia, w tym miejscowego i ogólnego. Podkreśla się, że leki biologiczne z uwagi na selektywne działanie na konkretny punkt reakcji immunologicznej, stanowiącej etap rozwoju chorób, stanowią skuteczną i bezpieczną opcję terapii. W niniejszym artykule przedstawiono leki biologiczne zarejestrowane do leczenia łuszczycy i ŁZS, z uwzględnieniem skuteczności i profilu działań niepożądanych.
Witaminy to grupa związków chemicznych, które odgrywają szczególnie istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. W niniejszym artykule omówiono miejscowe zastosowanie witamin A i E. Retinoidy, naturalne i syntetyczne formy witaminy A, zostały wprowadzone do leczenia dermatoz, w tym fotostarzenia, ponad dwie dekady temu. Związki te są uznawane za najskuteczniejsze substancje miejscowe opóźniające procesy starzenia. Ponadto stanowią metodę leczenia pierwszego wyboru zmian trądzikowych. Do pozostałych omówionych wskazań należą: trądzik różowaty, zaburzenia rogowacenia i rybie łuski, łuszczyca, liszaj płaski błony śluzowej jamy ustnej oraz zaburzenia pigmentacji. Z kolei witamina E pełni szczególną funkcję w ochronie skóry przed wpływem promieniowania UV oraz w procesach gojenia i regeneracji po miejscowych uszkodzeniach, co wynika z działania antyoksydacyjnego i przeciwzapalnego. Jest wykorzystywana w formie preparatów o działaniu prewencyjnym w fotostarzeniu i fotokancerogenezie, terapii zmian atopowych oraz innych dermatozach, takich jak wyprysk na podłożu suchości skóry. Związek ten charakteryzuje szczególna zdolność łagodzenia świądu lub bólu w przebiegu różnych chorób skóry, niezależnie od skuteczności w odniesieniu do głównych objawów klinicznych konkretnej choroby.