Suplementacja witaminą D w wybranych chorobach dermatologicznych

Wprowadzenie

Przez wiele lat uważano, że witamina D odpowiada głównie za homeostazę wapnia i fosforu. Obecnie wiadomo o licznych pozaszkieletowych działaniach witaminy D, w których pośredniczy receptor witaminy D (VDR). VDR po aktywacji oddziałuje z receptorem retinoidu X (RXR), tworząc heterodimeryczny kompleks rekrutowany do elementów odpowiedzi na witaminę D (VDRE), co jest opisywane jako genomowe działanie witaminy D. Natomiast działanie niegenomowe wynika z bezpośredniego wpływu witaminy D na szlaki sygnałowe.
Skóra stanowi miejsce syntezy witaminy D, a także jest narządem docelowym dla biologicznie aktywnej formy tej witaminy. Witamina D odpowiada za wiele funkcji skóry, w tym proliferację, różnicowanie i apoptozę keratynocytów, a także zachowywanie właściwości barierowych i procesy immunoregulacyjne. Co ważne, witamina D wydaje się istotną opcją terapeutyczną w wielu przypadkach chorób skóry. 
Warto podkreślić, że keratynocyty są nie tylko źródłem witaminy D, ale także odpowiadają na jej aktywną formę. Są to jedyne komórki organizmu człowieka, które mogą syntetyzować witaminę D z postaci prekursorowych i są wyposażone w całą maszynerię enzymatyczną, niezbędną do metabolizowania witaminy D do jej aktywnego metabolitu. Keratynocyty wykazują ekspresję VDR, dzięki czemu reagują w sposób autokrynny i parakrynny na aktywną formę witaminy D [1, 2].
 

Synteza witaminy D

Witamina D należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i występuje w dwóch głównych formach: ergokalcyferolu (witamina D2), wytwarzanego przez rośliny, oraz cholekalcyferolu (witamina D3) – z produktów pochodzenia zwierzęcego. U ludzi głównym źródłem witaminy D jest synteza skórna zachodząca w obecności światła słonecznego. Po wpływem promieniowania ultrafioletowego B (UVB) o długości fali 290–315 nm 7-dehydrocholesterol 
(7-DHC) dochodzi do powstania prewitaminy D, następnie izomeryzowanej do stabilniejszej postaci cholekalcyferolu. Warto zwrócić uwagę, że witamina D, bez względu na pochodzenie (synteza skórna lub pozyskiwana z diety), podlega dwóm reakcjom hydroksylacji: najpierw wątrobowej przez enzym 25-hydroksylazę, tworząc 25-hydroksywitaminę D, 25(OH)D, znaną również jako kalcydiol, a następnie nerkowej przez 1α-hydroksylazę, co prowadzi do utworzenia aktywnego metabolitu – 1,25-dihydroksywitaminy D, 1,25(OH)2D – czyli kalcytriolu. Obie postaci – 25(OH)D i 1,25(OH)2D – mogą ulegać enzymatycznej inaktywacji przez 24-hydroksylazę. 

Do oceny stężenia surowiczego witaminy D jest wykorzystywany pomiar poziomu 25(OH)D, czyli głównej formy krążącej w surowicy. Zgodnie z rekomendacjami Amerykańskiego Towarzystwa Endokrynologicznego niedobór witaminy D definiuje się jako poziom 25(OH)D 
w surowicy poniżej 20 ng/ml (50 nmol/l). Co istotne, stężenie witaminy D w surowicy podlega mechanizmowi sprzężenia zwrotnego i jest uzależnione od stężeń: wapnia, fosforu, parathormonu, czynnika wzrostu fibroblastów i samej witaminy D. 
Ekspozycja na promieniowanie UV wydaje się kluczowym elementem w syntezie witaminy D. U pacjentów stosujących codziennie fotoprotekcję z powodu chorób skóry przebiegających z fotonadwrażliwością często st...