Etiopatogeneza suchości skóry oraz terapia emolientowa

Budowa i funkcje warstwy rogowej naskórka

Skóra to największy i jeden z ważniejszych narządów. Naskórek jest cienką, wielowarstwową, skeratynizowaną, beznaczyniową oraz samoodnawiającą się zewnętrzną częścią skóry, tworzącą barierę ochronną, której optymalne funkcjonowanie jest uzależnione m.in. od właściwego nawilżenia warstwy rogowej [1–3]. To dynamiczna powłoka, zdolna do adaptowania się w stale zmieniającym się środowisku i oddziaływania z wewnętrznymi układami regulacji komórek. 
Nabłonek jest zbudowany z komórek różniących się między sobą wielkością, kształtem, zawartością cytoplazmy, rodzajem wytwarzanych połączeń międzykomórkowych oraz pełnioną funkcją [4]. Najbardziej zewnętrzną jego część stanowi warstwa rogowa (stratum corneum), będąca półprzepuszczalną, hydrofobową strukturą, mającą duże znaczenie ochronne względem czynników mechanicznych, chemicznych oraz fizycznych [2–4]. Składa się ona z wielu rzędów spłaszczonych, terminalnie zróżnicowanych, martwych komórek rogowych ułożonych równolegle w stosunku do powierzchni naskórka. Zrogowaciałe i pozbawione jąder korneocyty ściśle przylegają do siebie w dolnych pokładach warstwy rogowej, a w górnej jej części, nazywanej warstwą oddzielającą się (stratum disjunctum), ulegają rozluźnieniu i złuszczaniu z powierzchni [4, 5]. 
Główny obszar stratum corneum, leżący pod warstwą oddzielającą się i określany jako warstwa zbita (stratum compactum), tworzą korneocyty spojone lipidowym cementem międzykomórkowym [2, 4, 6]. Komórki te zawierają spolaryzowane białka helikalne i mieszaninę higroskopijnych składników zapewniających prawidłowe uwodnienie, dzięki czemu warstwa rogowa, mimo swojej nazwy, pozostaje miękka i elastyczna [6, 7]. Heksagonalny kształt geometryczny umożliwia ich optymalne upakowanie, a połączenia korneodesmosomowe warunkują spójność, zwiększają mechaniczną odporność stratum corneum, a także regulują procesy złuszczania. 
Płaska i bogata w keratynę struktura korneocytów jest głównym czynnikiem, dzięki któremu warstwa ta jest zdolna do pełnienia funkcji bariery mechanicznej. Zapobiega ona zarówno niekontrolowanemu wnikaniu, jak i utracie wody, a także osłania głębiej położone, dzielące się komórki przed szkodliwym działaniem czynników środowiskowych. Obecność m.in. białek keratynowych zapewnia wiązanie wody, właściwe przyleganie komórek oraz przebieg procesu złuszczania korneocytów [2, 4, 8]. 

Model „cegieł i zaprawy murarskiej”

Zgodnie z założeniami tego modelu warstwa rogowa jest zbudowana z cegieł (korneocytów) zatopionych w zaprawie murarskiej (cement międzykomórkowy) [9]. Stanowi ona system dwufazowy, w którym nieciągła faza lamelarno-krystaliczna (białkowa) jest osadzona w ciągłej, c...