Dział: Wiadomości dermatologiczne

Termin „zapalenie skóry” (dermatitis) bywa zamiennie stosowany z określeniem „wyprysk”. Oba pojęcia mają charakter ogólny i wiążą się z rozwojem stanu zapalnego powierzchownych warstw skóry właściwej oraz obecnością stanu gąbczastego w obrębie naskórka. Zaburzenia te najczęściej manifestują się w postaci plam rumieniowych, obrzęku, nacieku, grudek, pęcherzyków, sączenia wydzieliny, tworzenia się rozpadlin, złuszczania. Zmianom tym często współtowarzyszą dolegliwości subiektywne, takie jak świąd, pieczenie. Rozpoznanie wyprysku opiera się głównie na obrazie klinicznym i wywiadzie medycznym [1].

Pokrzywka to choroba skóry, w której przebiegu dochodzi do wysiewu wypukłych bąbli z towarzyszącym zaczerwienieniem wokół wykwitu. Bąblom może towarzyszyć silny świąd, pieczenie, a niekiedy także obrzęk naczynioruchowy. Ze względu na czas trwania wyróżnia się pokrzywkę ostrą (<6 tygodni) oraz przewlekłą (>6 tygodni). Ponadto, kiedy znany jest czynnik sprawczy wyróżnia się pokrzywkę dermograficzną, z zimna, z ciepła, z ucisku, cholinergiczną, wodną. W objawowym leczeniu pokrzywki przewlekłej w pierwszej kolejności stosuje się leki przeciwhistaminowe II generacji do czterokrotności dawki. W razie braku poprawy do leczenia należy włączyć omalizumab, a w razie dalszego braku efektu cyklosporynę A. W fazie badań znajduje się wiele obiecujących nowych leków. W ostatnim czasie podkreśla się także rolę czynników predykcyjnych odpowiedzi lub jej braku na leczenie przewlekłej pokrzywki.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest jedną z najczęściej występujących chorób zapalnych skóry o przewlekłym i nawrotowym przebiegu. Pacjenci zgłaszają dokuczliwy świąd skóry, który znacznie obniża jakość ich życia. W patogenezie AZS wyróżnia się m.in. nadaktywność układu Th2-komórkowego wyrażającą się nadmierną produkcją takich cytokin jak IL-4, IL-13, cytokin wydzielanych przez limfocyty Th17, Th22, Th1 oraz cytokin pochodzących bezpośrednio z uszkodzonego naskórka (IL-33, TSLP, IL-25). Do nowoczesnych metod leczenia AZS zaliczamy dwie grupy produktów leczniczych: przeciwciała monoklonalne hamujące wybrane cytokiny lub ich receptory oraz agonistów lub antagonistów małych cząsteczek (abrocytynib, baricytynib, upadacytynib i tofacytynib). Pierwszym wprowadzonym lekiem biologicznym do leczenia umiarkowanej i ciężkiej postaci AZS był dupilumab, który jest przeciwciałem monoklonalnym przeciwko podjednostce alfa receptora dla IL-4 oraz IL-13. Od listopada 2022 r. lek jest dopuszczony do leczenia dzieci od szóstego roku życia z ciężką postacią AZS. Pozostałe preparaty biologiczne, których wstępne efekty leczenia są bardzo obiecujące, blokują aktywację kinaz janusowych, przemieszczanie sygnału do jądra komórkowego, a także transkrypcję wielu cytokin prozapalnych.

Trądzik pospolity jest częstym przewlekłym zapalnym zaburzeniem jednostki włosowo-łojowej powodowanym przede wszystkim wzmożoną produkcją łoju, hiperkeratynizacją mieszków włosowych, kolonizacją bakteryjną i stanem zapalnym [1]. Stan ten charakteryzuje się przewlekłym lub nawracającym rozwojem zaskórników, rumieniowych grudek i krost najczęściej zlokalizowanych na twarzy, plecach i dekolcie [2]. O leczeniu trądziku decyduje ciężkość choroby. Izotretynoina jest wskazana w leczeniu trądziku zapalnego o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego, a także przypadków trądziku opornego na inne opcje leczenia [3].

Atopowe zapalenie skóry to przewlekła, nawrotowa, zapalna choroba skóry. Jej leczenie i postępowanie profilaktyczne muszą uwzględniać złożoną i nie do końca poznaną patogenezę AZS oraz wpływ tej choroby na jakość życia. Choroba ta stanowi istotny problem ekonomiczny zarówno dla rodziców dzieci z AZS, jak i dla chorych dorosłych. Związane z nią zaostrzenia są zaś wyzwaniem w codziennej praktyce dermatologa, alergologa, a także pediatry i lekarza rodzinnego. Do zadań każdego lekarza powinna należeć edukacja pacjenta chorego na AZS i rodziców dzieci w zakresie podstawowej wiedzy o tej chorobie, czynnikach zaostrzających jej przebieg oraz możliwości identyfikacji i eliminacji czynników sprawczych, gdyż skuteczne leczenie tego przewlekłego schorzenia jest zależne od zrozumienia istoty choroby. Właściwie dobrana terapia jest niezwykle ważna. Artykuł przedstawia zalety terapii proaktywnej, która powinna być podstawą leczenia atopowego zapalenia skóry.

Wirus opryszczki pospolitej (herpes simplex) jest jednym z najbardziej powszechnych wirusów, a zakażonych nim jest ok. 60–95% dorosłych osób. Wirus opryszczki w zależności od wieku, typu i miejsca zakażenia może powodować różne zespoły objawów klinicznych od łagodnych infekcji miejscowych po zagrażające życiu zakażenie obejmuje ośrodkowy układ nerwowy. Ponadto wyróżniamy zakażenie pierwotne lub nawrotowe, wynikające z reaktywacji utajonego wirusa. Dominującym objawem jest pęcherzykowa wysypka. W terapii możemy zastosować leki przeciwwirusowe, przede wszystkim acyklowir lub walacyklowir, w różnych dawkach i schematach w zależności od rodzaju i miejsca zakażenia. Jak wykazano w artykule walacyklowir jest lekiem skutecznym i bezpiecznym, a ze względu na przystępny schemat dawkowania może wpływać pozytywnie na proces leczenia.

Łysienie androgenowe kobiet (FPHL) jest najczęstszą przyczyną utraty włosów ze skóry owłosionej głowy. Częstość jego występowania wzrasta wraz z wiekiem. Pomimo dużego rozpowszechnienia etiopatogeneza FPHL nie została dotychczas w pełni wyjaśniona, a możliwości terapeutyczne są znacznie ograniczone. Poza klasycznym modelem wpływu zwiększonego stężenia androgenów, nadmiernej wrażliwości receptorów na ich prawidłowe stężenie oraz predyspozycji genetycznych poszukiwane są inne przyczyny utraty włosów. Jako jedną z nich wymienia się proces mikrozapalenia mieszków włosowych, które jest uważane za negatywny czynnik rokowniczy. Wydaje się, że kompleksowa terapia łysienia powinna obejmować zarówno aspekt androgenozależny, jak i aspekt przeciwzapalny. Obecnie jedynym zarejestrowanym lekiem stosowanym w FPHL jest minoksydyl. W terapii off-label bywają stosowane również finasteryd oraz spironolakton, jednak z uwagi na ich potencjalne działania niepożądane nieustannie trwają poszukiwania innych, równie skutecznych terapii o akceptowalnym profilu bezpieczeństwa. Coraz częściej stosuje się preparaty roślinne, pośród których skutecznością blokowania 5-alfa-reduktazy wykazały się wyciągi z palmy sabałowej (Serenoa repens) oraz śliwy afrykańskiej (Pygeum africanum). Dostępne dane literaturowe skłaniają do stwierdzenia, że zastosowanie fitoterapii może być wartościową alternatywą dla terapii konwencjonalnej FPHL.

Trądzik jest najczęstszą chorobą zapalną skóry w okresie dojrzewania. Choroba ta dotyka od 80 do nawet 100% osób w wieku 11–30 lat, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Zmiany trądzikowe najczęściej lokalizują się na twarzy, plecach, klatce piersiowej, ale mogą też występować na pośladkach lub kończynach. Leczenie trądziku powinno obejmować dwie fazy: leczenia oraz podtrzymującą. Składniki stosowane w dermokosmetykach działają na różne szlaki patogenetyczne powstawania zmian i mogą być stosowane jako opcja leczenia podtrzymującego. Produkty do stosowania miejscowego są również stosowane do makijażu zniekształconej skóry i mają na celu poprawę jej wyglądu. Omówienie pielęgnacji i przekazanie instrukcji co do stosowanych kosmetyków w terapii uzupełniającej trądziku poprawia efekty terapii i jakość życia pacjentów. Dodatkowo korzystanie z odpowiednich dermokosmetyków zwiększa przestrzeganie zaleceń odnośnie do leczenia farmokologicznego i poprawia jego skuteczność. Dermokosmetyczna pielęgnacja skóry w terapii komplementarnej leczenia trądziku może przyczynić się do lepszych wyników klinicznych oraz poprawić przestrzeganie zaleceń przez pacjenta.