Wstęp
Powierzchowne zakażenia grzybicze to zakażenia skóry i jej przydatków oraz błon śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych. Są częstymi schorzeniami dermatologicznymi, szacuje się, że dotyczą 10–20% populacji.
Powierzchowne zakażenia grzybicze skóry dzielą się na:
POLECAMY
- dermatofitozy, wśród których ze względu na lokalizację rozróżniamy:
- grzybicę skóry gładkiej,
- grzybicę stóp,
- grzybicę rąk,
- grzybicę pachwin,
- grzybicę paznokci,
- grzybicę owłosionej skóry głowy,
- grzybicę brody,
- zakażenia wywołane przez grzyby drożdżopodobne:
- kandydozy – wywoływane przez Candida,
- łupież pstry – wywoływane przez Malassezia,
- zakażenia grzybami pleśniowymi [1–4].
W artykule skupiono się na grzybiczych zakażeniach skóry, z pominięciem skóry owłosionej głowy i paznokci.
Diagnostyka
Warunkiem skutecznej terapii grzybic jest przede wszystkim właściwe rozpoznanie infekcji połączone z identyfikacją patogennych grzybów. Rozpoznanie można potwierdzić za pomocą bezpośredniego badania mikroskopowego i hodowli z zeskrobin. Pomocne może być również badanie dermatoskopowe oraz badanie w świetle lampy Wooda. Mniejsze znaczenie ma badanie histopatologiczne (z wykorzystaniem barwienia PAS lub tzw. srebrzenia) [5–8].
Wywiad i badanie kliniczne
Kluczowe jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu z pacjentem, uwzględniającego:
- historię zakażenia,
- dotychczasowe leczenie (zwłaszcza miejscowymi glikokortykosteroidami lub miejscowymi inhibitorami kalcyneuryny, których stosowanie może zamazać typowy obraz kliniczny),
- czynniki predysponujące,
- kontakt ze zwierzętami,
- narażenie środowiskowe (np. przebywanie w skupiskach, uprawianie sportów kontaktowych).
Diagnostyka mikologiczna
Podstawowa diagnostyka mikologiczna polega na wykrywaniu fragmentów grzyba bezpośrednio w materiale pobranym od pacjenta, wyhodowaniu czynnika etiologicznego oraz jego pełnej identyfikacji [4].
Przygotowanie do badania
Przed wykonaniem badania nie należy stosować miejscowego leczenia przeciwgrzybiczego przez co najmniej dwa tygodnie oraz ogólnego leczenia przeciwgrzybiczego przez co najmniej cztery tygodnie (nawet do trzech miesięcy w przypadku zmian paznokciowych).
Materiałem do badania są najczęściej:
- łuski naskórkowe pobierane z czynnego obrzeża zmiany. W przypadku obecności pęcherzyków lub krost materiałem może być ich pokrywa lub wymaz za pomocą jałowej wymazówki zwilżonej 0,9-proc. NaCl,
- włosy,
- fragmenty paznokcia [1, 5].
Bezpośrednie badanie mikologiczne
Pobrany materiał poddaje się działaniu roztworu rozjaśniającego: 10–20-proc. roztworu wodorotlenku potasu (KOH) z dodatkiem 40-proc. dwumetylosulfonotlenku (DMSO). Następnie ogląda się go w mikroskopie świetlnym, przy powiększeniu 400 razy, poszukując strzępek grzybni lub zarodników.
W przypadku łupieżu pstrego występuje charakterystyczny obraz w postaci licznych, krótkich, grubych strzępek grzybni przemieszanych z groniastymi skupiskami zarodników, tzw. klopsiki z makaronem [5, 6].
Hodowla
Wykonuje się posiewy pobranego materiału na stałych podłożach Sabourauda z chloramfenikolem oraz Sabourauda z aktidionem i chloramfenikolem jako podłożami selektywnymi. Hodowlę w kierunku dermatofitów (z aktidionem i chloramfenikolem) prowadzi się przez trzy–cztery tygodnie w temperaturze pokojowej, w kierunku grzybów pleśniowych (bez aktidionu) – przez 7–14 dni, w kierunku grzybów drożdżopodobnych (bez aktidionu) – przez 24–72 godziny [4–5].
Na podstawie obrazu kolonii, jej koloru i struktury powierzchni można rozpoznać wstępnie rodzaj patogenu. Ostateczna identyfikacja jest przeprowadzana na podstawie obrazu mikroskopowego, w którym ocenia się układ zarodników i strzępek.
Pomocniczym podłożem jest podłoże DTM zawierające ureazę, które wykorzystuje zdolność dermatofitów do zmiany pH podłoża, co manifestuje się zmianą koloru pożywki na czerwony [6].
Dermatoskopia
Obraz dermatoskopowy grzybicy skóry gładkiej charakteryzuje się:
- białymi łuskami o rozmieszczeniu obwodowym,
- odśrodkowym wzorcem złuszczania, tj. przemieszczaniem się sfery złuszczania od centrum ku obwodowi,
- łuszczącym się brzegiem, ogniskowo „nadgryzionym przez mole”,
- licznymi okrągłymi łuskami o rozmieszczeniu obwodowym, często zlewającymi się ze sobą, tworzącymi większe p...