Rybia łuska – podział i nowe opcje terapeutyczne

Rybia łuska to zróżnicowana grupa chorób genetycznych, których podłożem są zaburzenia keratynizacji naskórka oraz upośledzenie bariery ochronnej skóry. Nieprawidłowości w budowie białek tworzących naskórek prowadzą do wzmożonej utraty wody z naskórka, osłabienia funkcji ochronnej skóry, zwiększenia ryzyka infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych, częstych stanów zapalnych skóry, a także upośledzenia funkcji termoregulacji oraz produkcji witaminy D3. Klinicznie obserwuje się nadmierną suchość skóry, zmiany rumieniowo-złuszczające obejmujące całą skórę, uogólniony rumień skóry, często z towarzyszącym świądem.
W ostatnich latach pojawiło się wiele prac, które rzuciły nowe światło na patofizjologię tej choroby oraz przedstawiły obiecujące opcje terapeutyczne dla pacjentów z ichtiozą. W bazie PubMed można znaleźć wiele opisów przypadków pacjentów z różnymi formami ichtiozy, zwłaszcza z zespołem Nethertona, skutecznie leczonych lekami biologicznymi, które pierwotnie były stosowane u pacjentów z łuszczycą lub atopowym zapaleniem skóry. Obecnie jest prowadzonych wiele badań klinicznych z wykorzystaniem istniejących leków lub nowych substancji, dla których próbuje się znaleźć nowe zastosowanie w leczeniu objawów rybiej łuski. Wyniki niektórych z tych badań już opublikowano. Niniejsza praca ma na celu przedstawienie najczęstszych rodzajów rybiej łuski oraz omówienie najnowszych opcji terapeutycznych w leczeniu tej choroby.

Rybia łuska 

Ichtioza, zwana popularnie rybią łuską, to zróżnicowana grupa kilkudziesięciu zaburzeń genetycznych, w których dochodzi do upośledzenia keratynizacji naskórka. W zależności od występowania zmian narządowych rybia łuska dzieli się na niesyndromiczną, dotyczącą wyłącznie skóry, oraz syndromiczną, charakteryzującą się objawami pozaskórnymi (tab. 1).

Tab. 1. Podział rybiej łuski – na podstawie [1, 2]

Większość przypadków rybiej łuski manifestuje się tuż po urodzeniu, jednak w pewnych postaciach, takich jak rybia łuska zwykła, rybia łuska recesywna sprzężona z chromosomem X oraz zespół Refsuma, objawy mogą pojawić się później. Obraz kliniczny obejmuje suchość, nadmierne złuszczanie i rogowacenie naskórka, często prowadzące do rozległych zmian rumieniowo-złuszczających w wyniku stanów zapalnych skóry (tzw. erytrodermia), które obejmują prawie całe ciało. Dodatkowo obserwuje się:

• upośledzenie funkcji skóry, w tym bariery skórno-naskórkowej, 
• nadmierną utratę wody z naskórka (TEWL), 
• częstsze infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, 
• większą podatność na drażniące czynniki środowiskowe oraz antygeny, 
• zaburzenia funkcji immunologicznej skóry, 
• ciągłe stany zapalne, 
• problemy z termoregulacją i produkcją witaminy D3. 
   

Pacjenci z rybią łuską doświadczają istotnie obniżonej jakości życia i częściej cierpią na zaburzenia lękowe i depresyjne.
Dotychczasowe leczenie rybiej łuski koncentrowało się głównie na łagodzeniu jej objawów poprzez stosowanie emolientów, preparatów keratolitycznych oraz retinoidów miejscowych i ogólnych. Jednakże te metody okazywały się mało skuteczne w przypadku stanów zapalnych skóry. Ostatnie lata przyniosły postęp w zrozumieniu patofizjologii choroby oraz procesów immunologicznych, które leżą u podłoża procesów zapalnych obserwowanych w skórze pacjentów z rybią łuską. Zanotowano obiecujące postępy w terapiach opartych na patogenezie choroby, w tym terapiach zastępczych enzymaty...