Rybia łuska – podział i nowe opcje terapeutyczne

Wiadomości dermatologiczne

Rybia łuska to zróżnicowana grupa chorób genetycznych, której podstawą są zaburzenia keratynizacji naskórka oraz upośledzenie bariery ochronnej skóry. Te czynniki prowadzą do wzmożonej utraty wody przez naskórek, osłabienia funkcji ochronnej skóry oraz zwiększonego ryzyka wystąpienia stanów zapalnych skóry i infekcji bakteryjnych. W ostatnich latach pojawiło się wiele badań, które rzuciły nowe światło na patofizjologię tych chorób oraz wyznaczyły obiecujące ścieżki terapeutyczne dla pacjentów z ichtiozą. Obecnie są prowadzone liczne badania kliniczne i przedkliniczne, w których są testowane różne podejścia terapeutyczne, takie jak leki biologiczne, małe cząsteczki, terapie zastępcze oraz terapie genowe. Niniejsza praca ma na celu przedstawienie najczęstszych rodzajów rybiej łuski oraz omówienie najnowszych opcji terapeutycznych dostępnych dla pacjentów z tą chorobą.

Rybia łuska to zróżnicowana grupa chorób genetycznych, których podłożem są zaburzenia keratynizacji naskórka oraz upośledzenie bariery ochronnej skóry. Nieprawidłowości w budowie białek tworzących naskórek prowadzą do wzmożonej utraty wody z naskórka, osłabienia funkcji ochronnej skóry, zwiększenia ryzyka infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych, częstych stanów zapalnych skóry, a także upośledzenia funkcji termoregulacji oraz produkcji witaminy D3. Klinicznie obserwuje się nadmierną suchość skóry, zmiany rumieniowo-złuszczające obejmujące całą skórę, uogólniony rumień skóry, często z towarzyszącym świądem.
W ostatnich latach pojawiło się wiele prac, które rzuciły nowe światło na patofizjologię tej choroby oraz przedstawiły obiecujące opcje terapeutyczne dla pacjentów z ichtiozą. W bazie PubMed można znaleźć wiele opisów przypadków pacjentów z różnymi formami ichtiozy, zwłaszcza z zespołem Nethertona, skutecznie leczonych lekami biologicznymi, które pierwotnie były stosowane u pacjentów z łuszczycą lub atopowym zapaleniem skóry. Obecnie jest prowadzonych wiele badań klinicznych z wykorzystaniem istniejących leków lub nowych substancji, dla których próbuje się znaleźć nowe zastosowanie w leczeniu objawów rybiej łuski. Wyniki niektórych z tych badań już opublikowano. Niniejsza praca ma na celu przedstawienie najczęstszych rodzajów rybiej łuski oraz omówienie najnowszych opcji terapeutycznych w leczeniu tej choroby.

POLECAMY

Rybia łuska 

Ichtioza, zwana popularnie rybią łuską, to zróżnicowana grupa kilkudziesięciu zaburzeń genetycznych, w których dochodzi do upośledzenia keratynizacji naskórka. W zależności od występowania zmian narządowych rybia łuska dzieli się na niesyndromiczną, dotyczącą wyłącznie skóry, oraz syndromiczną, charakteryzującą się objawami pozaskórnymi (tab. 1).

Tab. 1. Podział rybiej łuski – na podstawie [1, 2]

Typ rybiej łuski uogólnionej

Gen

Produkt białkowy

Niesyndromiczna

Częste rybie łuski

Rybia łuska zwykła, IV

FLG

Filagryna

Rybia łuska recesywna sprzężona
z chromosomem X, RXLI

STS

Sulfataza steroidowa

Rybia łuska wrodzona o dziedziczeniu autosomalnym recesywnym, ARCI

Rybia łuska arlekinowa, HI

ABCA12

Transporter 12 z kasetą wiążącą ATP

Rybia łuska blaszkowata, LI

TGM1

Transglutaminaza-1

ABCA12

Transporter 12 z kasetą wiążącą ATP

NIPAL4

Białko 4 z domeną NIPA-podobną

ALOX12B

Lipooksygenaza 12R

Erytrodermia ichtiotyczna, CIE

TGM1

Transglutaminaza-1

ABCA12

Transporter 12 z kasetą wiążącą ATP

NIPAL4

Białko 4 z domeną NIPA-podobną

ALOX12B

Lipooksygenaza 12R

ALOXE3

Lipooksygenaza 3

CYP4F22

Cytochrom P450

Rybie łuski keratynopatyczne, KI

Rybia łuska pęcherzowa, EI

KRT1

Keratyna 1

KRT10

Keratyna 10

Rybia łuska pęcherzowa powierzchowna, SEI

KRT2

Keratyna 2

Zespoły sprzężone z chromosomem X

Zespół Conradiego–Hünermanna–Happle’a

EBP

Białko wiążące emopamil

Rybia łuska mieszkowa/ łysienie/ światłowstręt

MBTPS2

Proteaza błonowa czynnika transkrypcyjnego

Zespół rybiej łuski o dziedziczeniu autosomalnym

Zespół Nethertona, NS

SPINK5

Inhibitor proteazy serynowej LEKTI1

Zespół rybiej łuski/ hipotrichozy

ST14

Matryptaza

Wrodzona trichotiodystrofia

ERCC2

Podjednostka XPD helikazy kompleksu TFIIH

ERCC3

Podjednostka XPB helikazy kompleksu TFIIH

GTF2H5

Podjednostka 5 czynnika transkrypcyjnego IIH

Zespół Sjögrena–Larssona

ALDH3A2

Dehydrogenaza aldehydów tłuszczowych

Zespół Refsuma

PHYH

Dehydrogenaza fitynylo-koenzymu A

Choroba Gauchera typu 2

GBA

Glukocerebrozydaza-β

Zespół KID zapalenie rogówki/ rybia łuska/ niedosłuch

GJB2

Koneksyna 26

 

Większość przypadków rybiej łuski manifestuje się tuż po urodzeniu, jednak w pewnych postaciach, takich jak rybia łuska zwykła, rybia łuska recesywna sprzężona z chromosomem X oraz zespół Refsuma, objawy mogą pojawić się później. Obraz kliniczny obejmuje suchość, nadmierne złuszczanie i rogowacenie naskórka, często prowadzące do rozległych zmian rumieniowo-złuszczających w wyniku stanów zapalnych skóry (tzw. erytrodermia), które obejmują prawie całe ciało. Dodatkowo obserwuje się:

  • upośledzenie funkcji skóry, w tym bariery skórno-naskórkowej, 
  • nadmierną utratę wody z naskórka (TEWL), 
  • częstsze infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, 
  • większą podatność na drażniące czynniki środowiskowe oraz antygeny, 
  • zaburzenia funkcji immunologicznej skóry, 
  • ciągłe stany zapalne, 
  • problemy z termoregulacją i produkcją witaminy D3. 
     

Pacjenci z rybią łuską doświadczają istotnie obniżonej jakości życia i częściej cierpią na zaburzenia lękowe i depresyjne.
Dotychczasowe leczenie rybiej łuski koncentrowało się głównie na łagodzeniu jej objawów poprzez stosowanie emolientów, preparatów keratolitycznych oraz retinoidów miejscowych i ogólnych. Jednakże te metody okazywały się mało skuteczne w przypadku stanów zapalnych skóry. Ostatnie lata przyniosły postęp w zrozumieniu patofizjologii choroby oraz procesów immunologicznych, które leżą u podłoża procesów zapalnych obserwowanych w skórze pacjentów z rybią łuską. Zanotowano obiecujące postępy w terapiach opartych na patogenezie choroby, w tym terapiach zastępczych enzymaty...

Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • Roczną prenumeratę kwartalnika "Wiadomości dermatologiczne"
  • Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma
  • Zniżki w konferencjach organizowanych przez redakcję
  • ...i wiele więcej!

Przypisy