Miejscowe leczenie bakteryjnych zakażeń skóry

Wprowadzenie

Skóra stanowi pierwszą linię obrony przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, w tym drobnoustrojami. Uszkodzenia skóry o różnej etiologii mogą prowadzić do rozwoju infekcji bakteryjnych. 

Zgodnie z danymi szacunkowymi w 2005 r. w Stanach Zjednoczonych odnotowano 14 200 000 wizyt ambulatoryjnych związanych z infekcjami skóry i tkanek miękkich [1]. Ponadto ustalono, że w 2015 r. w Wielkiej Brytanii wypisano 4 700 000 recept na preparaty przeciwdrobnoustrojowe, co czyniło grupę tych leków jedną z najczęściej wydawanych na receptę [2]. 

Wykorzystując dane z ambulatoryjnych praktyk lekarskich, w jednym z badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych autorzy stwierdzili, że w latach 1993–2007 ok. jednej czwartej wizyt pacjentów z problemami dermatologicznymi i ok. jednej piątej wizyt pacjentów pediatrycznych było związanych z przepisywaniem antybiotyków miejscowych. Co ciekawe, najczęstszą diagnozą związaną z wdrażaniem antybiotykoterapii miejscowej były nowotwory skóry, postawiono więc hipotezę, że w takich przypadkach antybiotyki miejscowe były stosowane jako profilaktyka ran pooperacyjnych po wykonanych zabiegach chirurgicznych [3]. 

Miejscowe środki przeciwbakteryjne są powszechnie zalecane w terapii powierzchownych infekcji bakteryjnych, w tym zapalenia mieszków włosowych, czyraków, liszajców zakaźnych. Ponadto antybiotyki miejscowe są stosowane w leczeniu wtórnych zakażeń bakteryjnych występujących w przebiegu chorób skóry, takich jak wyprysk i owrzodzenia kończyn. Warto zwrócić uwagę, że niektóre infekcje (m.in. niesztowica, zapalenie tkanki podskórnej lub róża) wymagają wdrożenia antybiotyków ogólnoustrojowych. 

Z uwagi na powszechne stosowanie antybiotyków miejscowych obserwuje się niepokojące zjawisko narastania oporności bakteryjnej. Wydaje się więc, że obecnie kluczowe jest właściwe stosowanie środków miejscowych i zapobieganie dalszemu rozwojowi oporności. W tabeli 1. przedstawiono zalety i wady antybiotykoterapii miejscowej [4]. 

W niniejszym artykule omówiono najczęściej wykorzystywane antybiotyki miejscowe: mupirocynę, kwas fusydowy, neomycynę, polimyksynę B oraz retapamulinę. 

Mupirocyna

Mupirocyna, inaczej kwas pseudomonowy A, jest naturalnym produktem Gram-ujemnej bakterii glebowej Pseudomonas fluorescens. Pierwsze zastosowanie kliniczne mupirocyny miało miejsce w latach 80. XX w. [5]. 

Lek jest dostępny wyłącznie jako preparat miejscowy, w postaci 2-proc. maści lub kremu na bazie miękkiej parafiny. Przy bezpośrednim stosowaniu mupirocyny na skórę, błony śluzowe lub inne tkanki uzyskuje się bardzo wysokie stężenia miejscowe, a wchłanianie ogólnoustrojowe jest znikome. Zastosowanie maści, a następnie opa...