Autor: Magdalena Czarnecka-Operacz

Inhibitory kalcyneuryny dostępne w postaci preparatów miejscowych to istotna grupa leków stosowanych w leczeniu dermatoz występujących u osób dorosłych, jak również u dzieci. Aktualnie dostępnymi inhibitorami kalcyneuryny w formie preparatów do stosowania miejscowego w Polsce są pimekrolimus i takrolimus. Pimekrolimus (10 mg/g krem) to lek mający miejscowe działanie przeciwzapalne oraz immunomodulacyjne. Hamuje procesy prowadzące do zwiększonej produkcji cytokin prozapalnych poprzez wiązanie się z makrofiliną i blokowanie aktywacji kalcyneuryny. Selektywny mechanizm działania pimekrolimusu sprawia, że nie powoduje on działań niepożądanych charakterystycznych dla preparatów miejscowych glikokortykosteroidów, co wiąże się z możliwością wykorzystania go jako cennej alternatywy. Pimekrolimus stosuje się do leczenia łagodnego i umiarkowanego atopowego zapalenia skóry, a także (poza wskazaniami rejestracyjnymi) w terapii innych chorób dermatologicznych, takich jak łuszczyca, bielactwo czy twardzina ograniczona. Preparaty inhibitorów kalcyneuryny są użyteczne zarówno w leczeniu zaostrzeń chorób dermatologicznych, jak i w terapii podtrzymującej, w tym w formie terapii proaktywnej.

Uszkodzenie bariery skórnej, suchość skóry oraz świąd skóry stanowią połączony ze sobą ciąg zdarzeń i swoiste koło zamknięte, leżące u podstaw wielu często rozpoznawanych chorób skóry. Zarówno genetyczne uwarunkowanie powyższej sytuacji klinicznej, jak i działanie czynników środowiskowych oraz stan zapalny skóry mogą prowadzić do zwiększonej przeznaskórkowej utraty wody oraz pobudzenia włókien nerwowych odpowiedzialnych za przewodzenie sygnału odpowiedzialnego za uczucie świądu. Natomiast prowadzący do odruchu drapania świąd skóry prowadzi w końcowej fazie do pogłębienia istniejącego już defektu bariery skórnej. Miejscowe strategie terapeutyczne stosowane w leczeniu suchości i świądu skóry są oparte głównie na zastosowaniu szerokiego spektrum preparatów emolientowych, których skład jest modyfikowany na podstawie nowoczesnej wiedzy w zakresie zarówno patomechanizmu powstawania suchości, jak i świądu skóry. Naturalnie wszelkie schematy terapeutyczne wymagają pełnej indywidualizacji i powinny być ustalone dla pacjenta w zależności od rozpoznania oraz jego stanu klinicznego.

Leki przeciwhistaminowe (LP) należą do grup farmaceutyków najczęściej zalecanych w klinicznej praktyce pediatrycznej oraz w dermatologii dziecięcej. Również bardzo często są zalecane w leczeniu szerokiego panelu chorób alergicznych dotyczących innych narządów i układów poza skórą. Z tego względu w istotnym stopniu zintensyfikowano badania w zakresie wszelkich aspektów stosowania LP (zwłaszcza nowej generacji) w populacji dzieci. Podawanie ich w tej grupie wiekowej musi spełniać wszelkie wymagania zwłaszcza w zakresie ich bezpieczeństwa i gwarantować skuteczność. Ze względu na relatywnie niewielki wybór nowoczesnych LP przeznaczonych do leczenia chorób alergicznych u dzieci najnowszym z nich, takim jak bilastyna, warto poświęcić szczególną uwagę. Lek ten, znany już od dawna ze swojej skuteczności i bezpieczeństwa u dorosłych, jest dostępny w dwóch formulacjach przeznaczonych dla populacji pediatrycznej, co daje nam możliwość skutecznej i nowoczesnej terapii przeciwhistaminowej u dzieci.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest uznawane za najczęstszą przewlekłą i nawracającą zapalną chorobę skóry, która w znaczącym stopniu wpływa na jakość życia pacjentów, szczególnie w przypadku ciężkiego jej przebiegu. Obraz kliniczny AZS zmienia się w przebiegu choroby w zależności od wieku pacjentów, jak również różnic etnicznych. Mimo że AZS charakteryzuje się szerokim spektrum odmiennych fenotypów i endotypów, defekt strukturalny i funkcjonalny bariery skórnej wydaje się kluczowym punktem warunkującym rozwój objawów klinicznych tej wieloukładowej choroby atopowej oraz rozmaitych chorób współistniejących. W niniejszym artykule zostanie przedstawione racjonalne uzasadnienie nowej strategii terapii emolientowej, która wydaje się bardzo obiecująca dla chorych na AZS. Nowe preparaty emolientowe charakteryzują się działaniem wielokierunkowym, w tym prewencyjnym, w odniesieniu do rozwoju klinicznych manifestacji AZS.

W okresie pandemii COVID-19 zaobserwowano na świecie zauważalny wzrost generalnej zachorowalności w populacji ludzkiej. Dodatkowo wzrost ogólnego odsetka niepowodzeń terapeutycznych (śmiertelności) dotyczący rozmaitych chorób zaliczanych do odmiennych dziedzin nauk medycznych, jak również zdecydowany wzrost zapotrzebowania na szeroki panel świadczeń i usług medycznych.
W odniesieniu do pokrzywki, niedawno opublikowano wyniki przeglądu danych literaturowych (przegląd piśmiennictwa z zastosowaniem przeglądarek: Medline, EMBASE, Scopus, Cochrane i Google Scholar). Przeprowadzono go przy użyciu takich słów kluczowych jak: COVID-19, koronawirus, SARS-CoV-2, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy i osutka skórna. Obejmował on okres do 1 sierpnia 2020 r. Ostatecznej analizie poddano 25 pozycji piśmienniczych, które spełniały kryteria włączenia do przeglądu piśmienniczego i były opisami przypadków. Finalnie analizie poddano opisy 26 pacjentów z rozpoznaną pokrzywką i/lub obrzękiem naczynioruchowym, zakażeniem COVID-19 oraz przedstawionym postępowaniem terapeutycznym wraz z jego efektem klinicznym. Większość pacjentów (n = 16,69%) stanowiły osoby w wieku ponad 50 lat. Jednak pokrzywka była rozpoznawana również w zdecydowanie młodszym wieku, nawet u dwumiesięcznego niemowlęcia. Zmiany skórne ustępowały lub ulegały normalizacji na przestrzeni czasowej od 24 godzin do maksymalnie dwóch tygodni po zastosowaniu leczenia przeciwhistaminowego i/lub włączeniu sterydoterapii ogólnej. Nie zanotowano przypadków pokrzywki nawrotowej lub przypadków niereagujących na leczenie sterydami ogólnymi. Leczenie pokrzywki u pacjentów z COVID-19 powinno obejmować leki przeciwhistaminowe oraz sterydoterapię ogólną. Zawsze konieczne jest wdrożenie zindywidualizowanego schematu terapeutycznego.
Konieczne są naturalnie dalsze badania w odniesieniu do pełnego zrozumienia patogenezy pokrzywki w przebiegu infekcji COVID-19. Pomoże to we wczesnej ocenie diagnostycznej i zaplanowaniu stosownej terapii w odniesieniu do poszczególnych przypadków pacjentów. 

Grzybice są schorzeniami bardzo często spotykanymi w praktyce dermatologicznej. Szacuje się, że ok. 25% populacji ogólnej jest dotkniętych rozmaitymi infekcjami grzybiczymi, a dominującym gatunkiem je wywołującym jest Trichophyton rubrum [1, 2]. Chorobotwórcze grzyby wywołują w większości powierzchniowe infekcje, które dotyczą zrogowaciałych substratów takich jak skóra, paznokcie, włosy. Pomimo dużej ich powszechności prawidłowe rozpoznanie i diagnoza bywają trudne. Morfologia zmian skórnych jest zwykle niejednoznaczna i może przypominać szereg odmiennych dermatoz zapalnych. Ich wygląd nierzadko ulega zmianie, zwłaszcza w wyniku szeroko stosowanej miejscowej terapii preparatami glikokortykosteroidowymi (mGKS), niejednokrotnie o złożonym składzie (mGKS + antybiotyk + lek przeciwgrzybiczy). Jak trudna i żmudna potrafi być diagnostyka rozsianych zmian skórnych obserwowanych w przypadku grzybicy skóry gładkiej, obrazuje przedstawiony w artykule opis przypadku. Zarówno relatywnie długi okres utrzymywania się zmian skórnych, mylne i niejednoznaczne wyniki badań diagnostycznych, jak i konieczność wdrożenia terapii immunosupresyjnej spowodowały, że przypadek ten stanowi przykład bardzo trudnej sytuacji klinicznej, z którą można się spotkać w codziennej praktyce dermatologicznej.

Zespół DRESS (drug reaction with eosinophilia and systemic symptoms) jest potencjalnie zagrażającą życiu, niepożądaną reakcją polekową. Charakteryzuje się występowaniem plamisto-grudkowej osutki, której towarzyszy gorączka, zaburzenia hematologiczne, limfadenopatia oraz zajęcie narządów wewnętrznych, głównie wątroby, śledziony, nerek, płuc. Etiopatogeneza zespołu nie została w pełni poznana. Niewątpliwą rolę odgrywają reakcje immunologiczne wywołane lekami (m.in. lekami przeciwdrgawkowymi, dapsonem, sulafalazyną, allopurynolem), ale pod uwagę bierze się także możliwy udział czynników wirusowych, takich jak HHV-6, HHV-7, EBV, CMV. Autorzy w niniejszym artykule przedstawiają przypadek 45-letniej kobiety, u której po włączeniu leczenia lamotryginą w przebiegu lekoopornej padaczki w obrębie skóry całego ciała w miejscach eksponowanych na promieniowanie słoneczne pojawiły się rozsiane drobnogrudkowe zmiany barwy ciemnoczerwonej. Dodatkowo stwierdzono odchylenia w badaniach laboratoryjnych: leukocytozę z eozynofilią, limfocytozą, bazofilią i monocytozą, podwyższone stężenie CRP, enzymów wątrobowych, D-dimerów. Ponadto badanie tomografii komputerowej wykazało limfadenopatię w obrębie jamy brzusznej. U pacjentki na postawie całości obrazu klinicznego rozpoznano zespół DRESS. Odstawienie lamotryginy i zastosowanie w leczeniu ogólnym glikokortykosteroidów skutkowało stopniową poprawą stanu klinicznego.

Wstęp: Składniki produktów kosmetycznych i higienicznych znane są jako częsta przyczyna uczulenia kontaktowego. W ostatnich latach obserwuje się rosnącą popularność produktów zawierających składniki roślinne. Powszechnie uważa się, że składniki roślinne mają wiele korzystnych właściwości, a przy tym są bezpieczniejsze niż ich syntetyzowane chemicznie odpowiedniki. Cel: Celem pracy była ocena częstości występowania uczulenia kontaktowego na wybrane składniki roślinne u chorych na wyprysk oraz przeprowadzenie analizy porównawczej częstości występowania i dystrybucji tych składników w produktach kosmetycznych i higienicznych dostępnych w aptece i drogerii. Materiały i metody: W badaniu wzięło udział 181 chorych z objawami wyprysku kontaktowego (K = 120, M = 61) będących pod opieką Kliniki Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Grupę kontrolną stanowiło 42 ochotników (K = 32, M = 10). Wykonano testy płatkowe z wykorzystaniem haptenów Polskiej Serii Podstawowej oraz dodatkowo substancji testowych pochodzenia roślinnego takich jak olej z oliwek (Olea europaea L.), rumianek pospolity (Chamomilla recutita), olejek z drzewa herbacianego (Melaleuca alternifolia), olejek miętowy (Menthae piperitae), arnika górska (Arnica montana), mniszek pospolity (Taraxacum officinale). Pod kątem występowania wspomnianych składników roślinnych analizie poddano 3999 produktów zawierających się w 11 kategoriach. Wszystkie produkty były dostępne w 2018 r. w jednej z największych na polskim rynku drogerii i aptece. Wyniki: Zarówno w grupie badanej, jak i w grupie kontrolnej nie stwierdzono uczulenia kontaktowego w kierunku badanych substancji testowych. Spośród analizowanych składników roślinnych zarówno w drogerii, jak i w aptece najczęściej w składzie występował rumianek pospolity (7,27% i 3,09% produktów). Najrzadziej występującym składnikiem roślinnym był mniszek pospolity (0% i 0,35%). Rumianek występował najczęściej w produktach do higieny intymnej (d = drogeria: 14,94%, a = apteka: 6,94%) i produktach do pielęgnacji dzieci (d: 14,17%, a: 3,85%). Wnioski: Wiele produktów kosmetycznych i higienicznych zawiera składniki roślinne. Wydaje się, że składniki te pomimo powszechnego występowania i prawdopodobnego potencjału uczulającego nie dają pozytywnych reakcji w testach i nie nasilają objawów u chorych na różne rodzaje wyprysku.