Autor: Adam Reich

Leki biologiczne to substancje wytwarzane z żywego organizmu lub jego produktów, które dzięki zdolności blokady wybranych receptorów czy neutralizacji cytokin stały się podstawą terapii wielu przewlekłych chorób zapalnych. Wykazują one wysoką efektywność leczenia przy stosunkowo nielicznych działaniach niepożądanych. Z kolei leki biopodobne (biosimilary) są związkami wykazującymi strukturalne i funkcjonalne podobieństwa z porównywalnymi właściwościami farmakokinetycznymi i farmakodynamicznymi do związków wyjściowych. Aktualnie dla dermatologów w Polsce jest dostępnych siedem programów lekowych do leczenia: łuszczycy plackowatej, łuszczycowego zapalenia stawów, atopowego zapalenia skóry, przewlekłej pokrzywki spontanicznej, skórnych chłoniaków T-komórkowych, raka podstawnokomórkowego oraz raka kolczystokomórkowego. Ponadto pacjenci niespełniający kryteriów kwalifikacji do leczenia w ramach programów lekowych lub z jednostkami chorobowymi, w przypadku których obecnie nie ma dostępnych takich programów, mogą skorzystać z udziału w badaniach klinicznych, mogą być u nich stosowane leki biologiczne w ramach ratunkowego dostępu do terapii leczniczych lub też dostęp do takiego leczenia może być możliwy w programach lekowych realizowanych przez inne specjalności (np. w przypadku schorzeń autozapalnych).

Łysienie androgenowe kobiet (FPHL) jest najczęstszą przyczyną utraty włosów ze skóry owłosionej głowy. Częstość jego występowania wzrasta wraz z wiekiem. Pomimo dużego rozpowszechnienia etiopatogeneza FPHL nie została dotychczas w pełni wyjaśniona, a możliwości terapeutyczne są znacznie ograniczone. Poza klasycznym modelem wpływu zwiększonego stężenia androgenów, nadmiernej wrażliwości receptorów na ich prawidłowe stężenie oraz predyspozycji genetycznych poszukiwane są inne przyczyny utraty włosów. Jako jedną z nich wymienia się proces mikrozapalenia mieszków włosowych, które jest uważane za negatywny czynnik rokowniczy. Wydaje się, że kompleksowa terapia łysienia powinna obejmować zarówno aspekt androgenozależny, jak i aspekt przeciwzapalny. Obecnie jedynym zarejestrowanym lekiem stosowanym w FPHL jest minoksydyl. W terapii off-label bywają stosowane również finasteryd oraz spironolakton, jednak z uwagi na ich potencjalne działania niepożądane nieustannie trwają poszukiwania innych, równie skutecznych terapii o akceptowalnym profilu bezpieczeństwa. Coraz częściej stosuje się preparaty roślinne, pośród których skutecznością blokowania 5-alfa-reduktazy wykazały się wyciągi z palmy sabałowej (Serenoa repens) oraz śliwy afrykańskiej (Pygeum africanum). Dostępne dane literaturowe skłaniają do stwierdzenia, że zastosowanie fitoterapii może być wartościową alternatywą dla terapii konwencjonalnej FPHL.

Pęcherzyca to autoimmunologiczna pęcherzowa choroba skóry, której istotą jest produkcja autoprzeciwciał skierowanych przeciwko błonie komórkowej keratynocytów doprowadzających do akantolizy. Częstość występowania tej jednostki chorobowej szacuje się na mniej więcej 0,76–5 nowych przypadków na 1 000 000 na rok. Klinicznie pęcherzyca charakteryzuje się obecnością nadżerek oraz wiotkich pęcherzy na skórze i/lub błonach śluzowych. Z uwagi na duże zróżnicowanie obrazu klinicznego i cech histologicznych wyróżnia się wiele jej podtypów. Najważniejszym badaniem potrzebnym do rozpoznania pęcherzycy jest bezpośrednie badanie immunofluorescencyjne. Z kolei określenie antygenu rozpoznawanego przez autoprzeciwciała w surowicy pozwala na ustalenie głównego podtypu pęcherzycy. Terapią z wyboru są glikokortykosteroidy ogólne w połączeniu z lekiem oszczędzającym steroidy, aczkolwiek w ostatnim okresie coraz większą rolę w leczeniu przypisuje się rytuksymabowi – przeciwciału monoklonalnemu skierowanemu przeciwko limfocytom B.

Choroba Pageta o lokalizacji pozasutkowej (EMPD – extramammary Paget’s disease) jest rzadkim śródnaskórkowym guzem lokalizującym się w regionach bogatych w gruczoły apokrynowe. Nie istnieją wytyczne leczenia EMPD. Terapia fotodynamiczna (PDT – photodynamic therapy) powodująca destrukcję dysplastycznych komórek poprzez interakcje między fotouczulaczem, odpowiednią długością światła oraz tlenem w tym wskazaniu jest leczeniem z poza wskazań (off-label). Prezentujemy przypadek 72-letniej pacjentki z EMPD skutecznie leczonej zabiegami terapii fotodynamicznej światłem czerwonym (z użyciem kremu z 10% kwasem aminolewulinowym) w skojarzeniu z miejscowo stosowanym imikwimodem.

Łysienie androgenowe (ang. androgenetic alopecia – AGA) stanowi najczęstszą przyczynę wypadania włosów u kobiet i jest jednocześnie powodem znaczącego pogorszenia jakości życia dotkniętych tym problemem pacjentek. Problem ten dotyczy 3–6% kobiet w wieku <30 lat i aż 30–40% kobiet w wieku pomenopauzalnym. Łysienie androgenowe to postępująca utrata włosów typu niebliznowaciejącego o charakterystycznym obrazie klinicznym. U kobiet AGA zwykle występuje w postaci rozlanego przerzedzenia włosów w okolicy czołowo-ciemieniowej z niezmienioną linią czołową owłosienia.Opublikowane dotychczas wyniki nielicznych badań klinicznych wskazują na skuteczność i bardzo dobrą tolerancję inhibitorów 5α-reduktazy pochodzenia roślinnego w leczeniu łysienia androgenowego o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu u kobiet.

Prawidłowe funkcjonowanie skóry jako bariery ochronnej jest warunkowane odpowiednim stopniem nawilżenia warstwy rogowej naskórka. Wszelkie nieprawidłowości w strukturze poszczególnych elementów warstwy rogowej naskórka oraz zaburzenia procesu różnicowania się komórek naskórka prowadzą do osłabienia bariery naskórkowej, co klinicznie manifestuje się suchością skóry. Skóra sucha charakteryzuje się nadmiernym złuszczaniem jej powierzchni, szorstkością przy dotyku, odczynem rumieniowym oraz tendencją do pękania naskórka. Pacjenci często zgłaszają dolegliwości podmiotowe, takie jak: świąd, pieczenie czy inne doznania określane jako dyskomfort. Sucha skóra jest problemem często dotyczącym osób zdrowych, zwłaszcza w starszym wieku. Podstawą terapii suchej skóry jest stosowanie emolientów, czyli preparatów o właściwościach nawilżających i natłuszczających do stosowania zewnętrznego. Preparatów nawilżających należy używać przynajmniej raz dziennie i powtarzać aplikację w razie potrzeby. Stosowanie odpowiedniego leczenia i pielęgnacji skóry suchej może skutecznie poprawić stopień jej nawilżenia i natłuszczenia oraz wyeliminować związane z nią objawy subiektywne.