Metotreksat w leczeniu łuszczycowego zapalenia stawów

Wiadomości dermatologiczne

Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) jest jedną z najczęstszych spondyloartropatii, występującą u 6–42% chorych obciążonych łuszczycą. W przebiegu choroby zajęte mogą być stawy obwodowe oraz stawy kręgosłupa, z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych i obecnością zmian paznokciowych.
Metotreksat (MTX) jest antagonistą kwasu foliowego. Lek poprzez hamowanie reduktazy dihydrofolianowej wpływa na syntezę puryn i pirymidyn. Dodatkowo jego działanie przeciwzapalne jest związane z oddziaływaniem na limfocyty T, makrofagi i neutrofile. Mimo rozwoju terapii biologicznych w leczeniu ŁZS MTX pozostaje lekiem pierwszego wyboru u pacjentów ze zmianami zapalnymi w stawach obwodowych, u których występują czynniki niekorzystne rokowniczo. 
MTX jest szczególnie zalecany u pacjentów ze współwystępowaniem zmian skórnych w przebiegu łuszczycy.
Do zalet leku należy stosunkowo łatwe stosowanie (raz w tygodniu) oraz niskie koszty leczenia. 
MTX jest lekiem stosunkowo bezpiecznym, a stosowanie suplementacji kwasu foliowego ma na celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia skutków ubocznych. Wykonywanie okresowych badań laboratoryjnych jest niezbędne w celu szybkiego wykrywania ewentualnych działań niepożądanych leku (m.in. hepatotoksyczności, mielosupresji). Pacjentów należy uprzedzić o teratogennym działaniu leku, konieczności stosowania skutecznej antykoncepcji podczas leczenia oraz bezwzględnym zakazie spożywania alkoholu podczas stosowania MTX.

Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) jest jedną z najczęstszych spondyloartropatii. W przebiegu choroby zajęte mogą zostać stawy obwodowe oraz stawy kręgosłupa, a także ścięgna i aparat więzadłowy. 
ŁZS jest stwierdzane u 6–42% chorych obciążonych łuszczycą, w zależności od badanej populacji [1]. Szczyt zachorowalności występuje między 20. a 40. rokiem życia, ale zmiany stawowe mogą występować już w dzieciństwie [2]. ŁZS w podobnym odsetku dotyka kobiety i mężczyzn. Do zajęcia stawów kręgosłupa częściej dochodzi u mężczyzn, natomiast u kobiet częściej obserwujemy zmiany przypominające reumatoidalne zapalenie stawów.
Zmiany stawowe zazwyczaj pojawiają się po mniej więcej 10 latach od wystąpienia zmian skórnych w przebiegu łuszczycy, a u 10–15% pacjentów dolegliwości stawowe pojawiają się jako pierwsze. Nie wykazano korelacji między nasileniem zmian skórnych a zaawansowaniem zmian stawowych [1, 2].

POLECAMY

Obraz kliniczny ŁZS

Obraz kliniczny ŁZS jest zróżnicowany. Oprócz zmian zapalnych w stawach obwodowych i osiowych może dochodzić do zapalenia pochewek ścięgnistych i ścięgien (tenosynovitis), przyczepów ścięgnistych (enthesitis) i palców (dactylitis). Wśród objawów pozastawowych występujących w przebiegu ŁZS należy wymienić zapalenie błony naczyniowej oka oraz choroby zapalne jelit. Należy pamiętać o częstym współwystępowaniu ŁZS i zespołu metabolicznego, chorób układu krążenia czy depresji. 
Przy zajęciu stawów obwodowych obserwowane są obrzęk i ból objętych stawów, a także uczucie sztywności porannej. W postaci osiowej występuje ból kręgosłupa, szczególnie w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, któremu może towarzyszyć uczucie sztywności porannej, a zmniejszenie dolegliwości bólowych występujące po ćwiczeniach [1].
Na podstawie klasyfikacji zaproponowanej przez GRAPPA (Group for Research and Assessment of Psoriasis and Psoriatic Arthritis) wyróżniamy kilka podtypów klinicznych ŁZS:

  • postać obwodowa:
    • asymetryczne zapalenie kilku stawów (<5 bolesnych i obrzękniętych stawów), określane jako postać nielicznostawowa,
    • symetryczne zajęcie wielu stawów (zajęte pięć i więcej stawów) – to postać przypominająca RZS bez obecnego czynnika reumatoidalnego,
    • zajęcie dystalnych stawów międzypaliczkowych (distal interphalangeal, DIP),
    • postać okaleczająca,
  • postać osiowa – przypominająca ZZSK, przebiega z zajęciem stawów kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych [3, 4].

Rozpoznanie ŁZS

W diagnostyce ŁZS zazwyczaj wykorzystywane są kryt...

Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • Roczną prenumeratę kwartalnika "Wiadomości dermatologiczne"
  • Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma
  • Zniżki w konferencjach organizowanych przez redakcję
  • ...i wiele więcej!

Przypisy