Zmiany skórne w toczniu rumieniowatym

Toczeń rumieniowaty układowy (ang. systemic lupus erythematosus – SLE) to przewlekła choroba autoimmunologiczna. W jej patogenezie kluczową rolę odgrywają:

• autoprzeciwciała skierowane przeciwko własnym antygenom, 
• predyspozycje genetyczne, 
• wpływ hormonów płciowych (częstsze zachorowania u kobiet), 
• czynniki środowiskowe (m.in. UV), 
• stosowanie określonych leków. 
   

SLE charakteryzuje się różnorodnymi symptomami – od zmian skórnych po poważne uszkodzenia narządów wewnętrznych, takich jak nerki, serce czy układ nerwowy [1]. Skóra jest drugim najczęściej zajętym układem narządów w SLE. Objawy skórne występują u 70–85% osób w trakcie choroby i jako główny objaw nawet u 25% pacjentów [2].

Tab. 1. Ocena prawdopodobieństwa z zastosowaniem modelu SLERPI (ang. systemic lupus erythematosus risk probability index) 

Zgodnie z najnowszymi kryteriami EULAR 2019 na rozpoznanie SLE składają się: 

• obowiązkowo dodatnie miano przeciwciał przeciwjądrowych (w mianie co najmniej 1:80), 
• system punktowy obejmujący łącznie 22 objawy kliniczne i immunologiczne podzielone na 10 domen, z których do postawienia rozpoznania wymagane jest uzyskanie co najmniej 10 pkt. Jedną z domen są zmiany skórne, do których należą: 
  • łysienie niebliznowaciejące, 
  • owrzodzenia w jamie ustnej, 
  • podostry toczeń skórny lub krążkowy, 
  • ostry toczeń skórny [3].
     

Kolejną metodą stosowaną w diagnozowaniu SLE jest ocena prawdopodobieństwa z zastosowaniem modelu SLERPI (ang. systemic lupus erythematosus risk probability index) (tab. 1). Model ten upraszcza proces diagnostyczny poprzez wykorzystanie zestawu 14 cech klinicznych do obliczenia prawdopodobieństwa wystąpienia SLE. Metoda ta wykazała wysoką skuteczność (94,8%) w identyfikacji SLE oraz wysoką wrażliwość na wczesne stadia choroby. Do kryteriów należą: 

• wysypka rumieniowa lub plamisto-grudkowa, 
• podostry skórny LE lub DLE (ang. discoid lupus erythematosus – toczeń rumieniowaty krążkowy), 
• łysienie, 
• owrzodzenie w jamie ustnej, 
• zapalenia stawów, 
• zapalenie błon surowiczych, 
• leukopenia poniżej 4000 μL (przynajmniej raz), 
• trombocytopenia lub niedokrwistość, 
• zaburzenia neurologiczne, 
• białkomocz powyżej 500 mg/24 godz., 
• przeciwciała przeciwjądrowe, 
• obniżony C3 i C4, 
• zaburzenia immunologiczne (jedno z: anty-DNA, anty-Sm, aPL), 
• choroba śródmiąższowa płuc. 
   

Każdy z wymienionych objawów ma określoną wartość punktową. Jeśli punktacja przekroczy 7 pkt, można podejrzewać, że źródłem manifestowanych przez pacjenta objawów jest SLE. Warto podkreślić, iż spełnienie wyłącznie kryteriów dotyczących zmian skórnych umożliwia postawienie podejrzenia tej diagnozy [4].
W przebiegu SLE jednym z częstych objawów jest wypadanie włosów (nawet u ponad 50% pacjentów). Najczęściej obserwowanym r...