Zastosowanie izotretynoiny w wybranych wskazaniach off-label

Wstęp

Izotretynoina została zatwierdzona przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w leczeniu ciężkich postaci trądziku w 1982 r. Dało to pacjentom chorującym na ciężkie postaci choroby, oporne na wcześniej przeprowadzone standardowe leczenie, nowe możliwości terapii. Jednak lata stosowania leku i poznanie jego mechanizmów działania wskazały nowe kierunki jego zastosowania w dermatologii, często z korzystnym dla pacjenta efektem. Wykazano, że poza działaniem hamującym aktywność gruczołów łojowych i ich zmniejszeniem izotretynoina wykazuje działanie przeciwzapalne, immunomodulujące i przeciwnowotworowe, co tłumaczy próby stosowania jej poza wskazaniami w wielu schorzeniach dermatologicznych.
 

Łuszczyca (psoriasis)

Retinoidy ogólnoustrojowe (w postaci acytretyny) z uwagi na ich działanie przeciwzapalne i hamujące hiperproliferację i różnicowanie keratynocytów są jedną z grup leków stosowanych w terapiach ciężkich postaci choroby. Acytretyna jest zarejestrowana w leczeniu m.in. erytrodermii łuszczycowej oraz w uogólnionej lub miejscowej łuszczycy krostkowej [1, 2]. Natomiast izotretynoina w tym schorzeniu nie jest jednoznacznie uznana za lek skuteczny. 
Dużym minusem stosowania acytretyny jest jej utrzymywanie się w organizmie do dwóch lat od zakończenia kuracji, co ma szczególne znaczenie w populacji kobiet w wieku rozrodczym w związku z teratogennym działaniem leku. W tej grupie chorych pojawia się miejsce dla izotretynoiny. Badając skuteczność leku, wykazano, że łagodzi on nasilenie łuszczycy krostkowej, a jego skuteczność w łuszczycy może być zwiększona przy połączeniu z PUVA-terapią i fototerapią UVB (nbUVB) [3]. 
Przeprowadzono randomizowane badanie kliniczne, w którym wzięło udział 39 pacjentów z łuszczycą zwykłą, których przydzielono losowo do dwóch grup (pierwsza otrzymywała naświetlania nbUVB i izotretynoinę w dawce 0,5 mg/kg na dzień, a druga grupa, kontrolna, otrzymywała nbUVB i placebo). Ocenę wskaźnika PASI oceniono na początku badania oraz w czwartym, 10. i 14. tygodniu badania. Różnica wyników PASI pomiędzy skutecznością dwóch terapii nie była znacząca, ale średnia skumulowana dawka naświetlań nbUVB w grupie badanej i kontrolnej znacząco się różniła. Badanie wykazało, iż izotretynoina w połączeniu z nbUVB może zmniejszyć liczbę sesji fototerapii i skumulowaną dawkę nbUVB [4, 5].