Inhibitory JAK – nowa jakość w leczeniu atopowego zapalenia skóry

Wprowadzenie

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła, nawrotowa dermatoza zapalna, która zwykle rozpoczyna się w okresie wczesnego dzieciństwa [1, 2]. Według doniesień literaturowych AZS dotyczy niemal 4% osób w Polsce, przy czym częstość tej choroby w populacji pediatrycznej jest wyższa niż w populacji dorosłych [3]. Obraz kliniczny AZS obejmuje zmiany wypryskowe w typowych, zależnych od wieku lokalizacjach, którym towarzyszy intensywny świąd [2]. U pacjentów często stwierdza się inne choroby atopowe, takie jak astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa czy alergia pokarmowa [1, 4].

Obraz kliniczny AZS zmienia się z wiekiem [5]. U dzieci do ukończenia drugiego roku życia zmiany typowo przyjmują morfologię ostrego wyprysku z obecnością wysiękowych grudek zlokalizowanych na twarzy, powierzchniach wyprostnych kończyn oraz tułowiu [6]. Dzieci w wieku od 2 do 12 lat zwykle prezentują wyprysk podostry, ze zmianami dominującymi w okolicy zgięć łokciowych i podkolanowych [6]. U osób w wieku powyżej 12 lat zmiany najczęściej wykazują największe nasilenie w okolicy rąk, szyi, górnej części pleców, na twarzy oraz w okolicach zgięciowych [6]. Mają one wówczas najczęściej postać wyprysku przewlekłego z istotną tendencją do lichenizacji i mogą ulegać okresowym zaostrzeniom [6]. 

Rozpoznanie AZS stawia się na podstawie objawów klinicznych. W praktyce najczęściej stosuje się kryteria Hanifina i Rajki (tab. 1) [7]. 

Patogeneza atopowego zapalenia skóry

Patogeneza AZS nie została dotychczas w pełni wyjaśniona. Postuluje się, że choroba ta rozwija się u osób predysponowanych genetycznie pod wpływem heterogennego profilu czynników środowiskowych [8, 9]. 

Wyróżnia się trzy zasadnicze czynniki patogenetyczne: 

• defekt bariery naskórkowej [10], 
• nieprawidłowości w zakresie odpowiedzi immunologicznej [11], 
• zaburzenia mikrobiomu skóry [12].
   

Defekt bariery naskórkowej przejawia się m.in. zaburzeniami struktury płaszcza lipidowego skóry, upośledzonym formowaniem połączeń ścisłych oraz nieprawidłową ekspresją białek kompleksu różnicowania naskórka, w tym przede wszystkim zmniejszonym wytwarzaniem filagryny [8, 13]. Efektem tych zaburzeń jest wzmożona przeznaskórkowa utrata wody, wzrost pH skóry oraz zwiększona penetracja alergenów i czynników drażniących [14]. Prowadzi to do stanu zapalnego skóry mediowanego głównie przez odpowiedź Th2-zależną [11]. W zależności od analizowanej fazy choroby oraz subpopulacji pacjentów wzmożonej aktywacji ulega również oś Th17 oraz Th22 [27]. Defekt bariery naskórkowej oraz stan zapalny skóry leżą u podstaw zaburzeń mikrobiomu przejawiających się zmniejszeniem jego różnorodności na rzecz selektywnej ekspansji Staphylococcus aureus [12]. Bakteria ta wytwarza liczne czynniki zjadliwości nasilające uszkodzenie bariery naskórkowej oraz ekspresję cytokin prozapalnych [12].

Implikacje terapeutyczne

Złożoność patogenezy AZS przez wiele lat leżała u podstaw niepowodzenia terapii u części pacjentów. Klasyczne metody leczenia obejmujące miejscowe preparaty przeciwzapalne, fototerapię oraz terapię immunosupresyjną wiążą się z suboptymalną selektywnością, a co za tym idzie – z ograniczoną skutecznością i/lub relatywnie wysokim ryzykiem działań niepożądanych [21]. Pogłębienie wiedzy dotyczącej immunopatogenezy AZS oraz postęp w dziedzinie inżynierii biomedycznej umożliwiły opracowanie nowych, selektywnych leków biologicznych oraz małocząsteczkowych inhibitorów szlaków przekaźnictwa wewnątrzkomórkowego, które zrewolucjonizowały terapię AZS [21]. Przykładem le...