Dermokosmetyczna pielęgnacja skóry w monoterapii i terapii uzupełniającej leczenie trądziku

Wstęp

Trądzik to jedna z najczęstszych zapalnych chorób skóry. Może występować w każdym wieku, jednak najczęściej manifestuje się w okresie nastoletnim. Zmiany trądzikowe mogą powodować trwałe przebarwienia i blizny, co ze względu na powodowanie defektu estetycznego może przyczyniać się do pogorszenia jakości życia i spadku samooceny chorych. Współczesne leczenie trądziku powinno się skupiać na objęciu pacjenta holistyczną opieką, uwzględniającą nie tylko farmakoterapię, ale także odpowiednią diagnostykę przyczyn dolegliwości oraz pielęgnację skóry. 

Etiologia trądziku jest wieloczynnikowa. W tabeli 1. wymieniono czynniki wpływające na powstawanie trądziku.

R e k l a m a

Tab. 1. Przyczyny powstawania trądziku

Mikrobiom skóry a leczenie trądziku

Cutibacterium acnes (wcześniej znane jako Propionibacterium acnes) stanowi stałą komponentę fizjologicznej flory bakteryjnej skóry. U osób predysponowanych do trądziku dochodzi do nadmiernej odpowiedzi immunologicznej na antygeny uwalniające się z rozpadających się bakterii.

Powstawaniu trądziku sprzyjają również inne czynniki, takie jak nadmierne wydzielanie sebum, zaburzenia rogowacenia ujść włosowo-łojowych, nadmiar androgenów oraz dysbioza skóry. Najnowsze publikacje wskazują, że drobnoustroje komensalne odgrywają kluczową rolę w zmniejszeniu prawdopodobieństwa rozwoju niektórych chorób skóry, w tym trądziku, a dysbioza wiąże się z osłabieniem zewnętrznej bariery przeciwko patogenom i może skutkować powstawaniem zmian chorobowych [1]. 

Niektóre bakterie (Staphylococcus spp.) bytują na skórze i stanowią dominującą część mikroflory skóry [2]. Badanie przeprowadzone już w 2014 r. przez Y. Wag udowodniło, że gronkowce, zwłaszcza S. epidermidis, hamują wzrost Cutibacterium acnes, co zostało później potwierdzone przez innych badaczy [3]. Interakcja między tymi bakteriami wpływa na zróżnicowanie mikrobioty w rejonie zmian trądzikowych w różnych sferach twarzy, np. obejmujących czoło i policzek [2]. 

Przeprowadzono wiele badań na temat wpływu leczenia antybiotykami, izotretynoiną i dermokosmetykami (zawierającymi m.in. lipohydroksykwasy, kwas salicylowy, kwas linolowy, niacynamid, pirokton olaminy, ceramidy i wodę termalną) na skład mikrobiomu skóry [2]. Wykazały one, że antybiotyki oraz izotretynoina powodowały znaczną dysbiozę w zakresie pozostałej mikrobioty skóry w porównaniu do wybranych dermokosmetyków, które równie skutecznie zmniejszały kolonizację Cutibacterium acnes. Dodatkowo antybiotykoterapia wpływała na wytworzenie oporności wybranych szczepów żyjących na powierzchni skóry [2]. 

Rola dermokosmetyków w pielęgnacji skóry trądzikowej

Odpowiednia pielęgnacja skóry jest jednym z kluczowych czynników w leczeniu trądziku. Skóra dotknięta tym schorzeniem wymaga szczególnej opieki. Warto podkreślić rolę odpowiednich nawyków, które mogą znacznie zmniejszyć trądzik jeszcze przed włączeniem aktywnego leczenia. Wśród nich można wymienić m.in. ograniczenie dotykania skóry twarzy, zwrócenie uwagi na czystość przedmiotów, które mają z nią bezpośrednią styczność, codzienne dokładne oczyszczanie skóry z zastosowaniem wody, wody termalnej oraz substancji myjących, demakijaż (optymalnie z zastosowaniem odpowiedniego do rodzaju skóry płynu micelarnego) [4]. Podstawowym elementem oczyszczania skóry są peelingi, które warto stosować przynajmniej raz w tygodniu. Ważna jest również tonizacja skóry, pozwalająca utrzymać lub przywrócić jej naturalne pH. 
 

Tab. 2. Rodzaje trądziku 

Skóra trądzikowa wymaga szczególnego nawilżenia, więc pielęgnacja powinna się opierać na kremach nawilżających, nietłustych, bez środków zapachowych i drażniących. Dobrym rozwiązaniem może być wprowadzenie do codziennej pielęgnacji serum dającego dodatkowe nawilżenie, cechującego się równocześnie lżejszą względem kremów konsystencją i szybszym wchłanianiem. Optymalne wydaje się dobieranie kosmetyków, których właściwości wzajemnie się uzupełniają – w tym celu można proponować np. serie produktów przeznaczone dla konkretnego rodzaju cery. 

Odpowiednio przygotowana, nawilżona skóra stanowi najlepszą bazę do dalszego ewentualnego leczenia. Ważnym aspektem jest także stosowanie ochrony przeciwsłonecznej – suchość skóry może nasilać wydzielanie łoju. 

Dermokosmetyczna pielęgnacja skóry trądzikowej jako monoterapia

Dermokosmetyki odgrywają coraz większą rolę zarówno w pielęgnacji skóry skłonnej do trądziku, jak i w leczeniu samej choroby. Nowoczesne preparaty mają odpowiedni skład, dostosowany do potrzeb skóry [4]. W pewnych rodzajach trądziku, np. trądziku zaskórnikowym (ryc. 1) i grudkowo-krostkowym (w tabeli 2. przedstawiono rodzaje trądziku), przy wdrożeniu odpowiedniej, regularnej pielęgnacji z zastosowaniem dermokosmetyków można uzyskać znaczącą poprawę stanu dermatologicznego. Takie postępowanie niesie pewne zalety, np. pozwala uniknąć działań niepożądanych wynikających z zastosowania izotretynoiny i antybiotyków, tj. nadmiernej suchości skóry, prowokowania dysbiozy na powierzchni skóry czy generowania oporności wybranych szczepów bakterii na stosowane substancje [4]. 

Dodatkowo dzięki zastosowaniu pielęgnacji dermokosmetycznej można uniknąć konieczności leczenia ogólnego trądziku, mogącego mieć negatywne skutki dla organizmu pacjenta. Wypracowanie dzięki dermopielęgnacji odpowiednich codziennych nawyków może zminimalizować powstawanie potencjalnych powikłań potrądzikowych (blizn, przebarwień) i pozwolić zachować odpowiednie nawilżenie skóry, co spowoduje, że będzie ona zadbana i pozostanie długo w dobrej kondycji.

Ryc. 1. Obraz kliniczny pacjenta z trądzikiem zaskórnikowym 

Do składników aktywnych, wpływających na redukcję zmian trądzikowych należą m.in. niacynamid, który znacznie zmniejsza wydzielanie łoju, dodatkowo ma działanie przeciwzapalne i bakteriostatyczne oraz działa rozjaśniająco poprzez hamowanie transferu melanosomów z melanocytów, oraz alfa-hydroksykwasy wykazujące działanie złuszczające [5]. 

W tabeli 3. przedstawiono składniki aktywne wykorzystywane w dermokosmetykach. 
 

Tab. 3. Składniki aktywne wykorzystywane w dermokosmetykach

Pielęgnacja skóry jako uzupełnienie terapii leczenia trądziku

W niektórych przypadkach, zwłaszcza w ciężkich postaciach trądziku, konieczne jest zastosowanie leczenia miejscowego lub ogólnego. W tym celu najczęściej wybierane są antybiotyki i retinoidy.

Retinoidy, będące pochodnymi witaminy A, stanowią jedną z podstawowych form terapii trądziku. Można je stosować miejscowo (adapalen, tazaroten, trifaroten) lub ogólnie, w przypadkach opornych na leczenie miejscowe (izotretynoina) [5].

Wśród działań ubocznych stosowania retinoidów można wymienić m.in. rumień, podrażnienie, pieczenie, suchość, złuszczanie skóry. W takich przypadkach stosowanie dermokosmetyków powinno być traktowane jako konieczność w postaci terapii wspomagającej właściwą farmakoterapię, która odpowiednio nawilża, łagodzi podrażnienia, a dodatkowo wspomaga działania przeciwtrądzikowe leków [6]. 

Antybiotyki, często stosowane w leczeniu trądziku, według najnowszych doniesień nie stanowią optymalnego rozwiązania w długotrwałej terapii. Mogą powodować dysbiozę [1, 2], która negatywnie wpływa na skórę, a nawet może wręcz nasilać trądzik. Dodatkową kwestią pozostaje możliwość wytworzenia oporności przez wybrane szczepy, mogąca skutkować utratą skuteczności leczenia. Warto podkreślić, że w leczeniu trądziku antybiotyki nie powinny być stosowane w monoterapii [2]. Zaletą części nowoczesnych dermokosmetyków jest obecność w ich składzie pre- i probiotyków wpływających na odbudowę prawidłowego mikrobiomu skóry.

Dermokosmetyki mają również zastosowanie w redukcji zmian potrądzikowych, takich jak przebarwienia pozapalne. W tym celu wykorzystuje się preparaty zawierające pochodne hydrochinonu, inhibitory tyrozynazy i powstawania melaniny [7]. Powinny także stanowić naturalną kontynuację farmakoterapii po zakończonym leczeniu celem podtrzymania jej efektów. 

Podsumowanie

Dermokosmetyki odgrywają szczególną rolę zarówno w pielęgnacji, jak i w leczeniu skóry trądzikowej. Dostępne są odpowiednie serie wzajemnie uzupełniających się dermokosmetyków, zawierające preparaty oczyszczające, aktywne, łagodzące, nawilżające. Dermokosmetyki zawierające substancje aktywne mogą być wykorzystywane w monoterapii w przypadku trądziku, ponieważ wybrane składniki aktywne wykazują skuteczność w redukowaniu zmian bez odnotowanych dotychczas działań niepożądanych. Właściwa pielęgnacja działa nie tylko prewencyjnie, wpływając na przyczyny powstawania trądziku, ale też może redukować efekty uboczne farmakoterapii lub działać leczniczo w przypadku powikłań takich jak blizny i przebarwienia pozapalne. 

Piśmiennictwo

1. Lam M., Hu A., Fleming P. et al. The Impact of acne treatment on skin bacterial microbiota: a systematic review. J Cutan Med Surg 2022 Jan–Feb; 26 (1): 93–97. 
2. Dreno B., Martin R., Moyal D. et al. Skin microbiome and acne vulgaris: Staphylococcus, a new actor in acne. Exp Dermatol 2017 Sep; 26 (9): 798–803. 
3. Wang Y., Kuo S., Shu M. et al. Staphylococcus epidermidis in the human skin microbiome mediates fermentation to inhibit the growth of Propionibacterium acnes: implications of probiotics in acne vulgaris. Appl Microbiol Biotechnol 2014 Jan; 98 (1): 411–424. 
4. Andriessen A., Jiang X., Kulthanan K. et al. Recommendations for using over-the-counter products as adjunctive acne care in asian phototypes: improving treatment outcomes and managing side effects. J Drugs Dermatol 2021 Nov 1; 20 (11): 1213–1221. 
5. Szepietowski J., Kapińska-Mrowiecka M., Kaszuba A. et al. Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Przegl Dermatol 2012; 99: 649–673.
6. Duru P., Örsal Ö. The effect of acne on quality of life, social appearance anxiety, and use of conventional, complementary, and alternative treatments. Complement Ther Med 2021 Jan; 56: 102614. 
7. Bergler-Czop B. Trądzik pospolity – nowe spojrzenie na etiologię schorzenia, najnowsze strategie postępowania. Dermatologia po Dyplomie 2013; 06.