Miejsce metotreksatu w leczeniu łuszczycy plackowatej i łuszczycowego zapalenia stawów

Wprowadzenie

Łuszczyca jest przewlekłą, nieuleczalną chorobą zapalną skóry o wieloczynnikowej etiologii. W jej złożonej patogenezie biorą udział czynniki immunologiczne, genetyczne i środowiskowe. Dotyka ok. 125 mln ludzi na świecie. Częstość jej występowania różni się w zależności od regionu geograficznego – od 0,09% w Tanzanii do 11,4% w Norwegii. Najwyższe wskaźniki zachorowalności odnotowuje się w Europie Zachodniej, Australii i Ameryce Północnej [1, 2]. 

W Polsce odsetek zachorowań na łuszczycę wynosi od 1,45 do 2,99% [3, 4]. Choroba znacząco wpływa na jakość życia pacjentów, prowadzi do ich stygmatyzacji, izolacji społecznej w konsekwencji zaburzeń lękowych, depresji, uzależnień. Wykwity skórne w postaci rumieniowych grudek i blaszek pokrytych łuską często są zlokalizowane w miejscach odsłoniętych. Niski poziom wiedzy w społeczeństwie na temat łuszczycy utrudnia akceptację chorych i prowadzi do nieodpowiedniego zachowania wobec nich. Pacjenci na co dzień zmagają się nie tylko z lękiem o własne zdrowie, ale także z obawą przed społecznym odrzuceniem. Ważne jest zwiększanie świadomości na temat choroby poprzez edukację i działania informacyjne, aby zmniejszyć stygmatyzację i poprawić jakość życia osób dotkniętych tą dermatozą.

Łuszczyca

Patogeneza choroby jest złożona i nie w pełni znana. Obejmuje interakcje między czynnikami immunologicznymi, genetycznymi i środowiskowymi. 

Łuszczyca jest zaliczana do kręgu chorób autoimmunologicznych. Dochodzi w niej do niekontrolowanej aktywacji autoreaktywnych limfocytów T pomocniczych. Następstwem tego procesu jest uwolnienie wielu cząsteczek prozapalnych i cytokin, odgrywających kluczową rolę w jej patogenezie. Należą do nich czynnik martwicy nowotworów (TNF), wpływający na proliferację i różnicowanie komórek skóry, oraz różne interleukiny, takie jak IL-1, IL-6, IL-17, IL-22 i IL-23 [1, 5]. 

Proces zapalny toczy się nie tylko w skórze i układzie kostno-stawowym, ale także w innych narządach. Rozwój łuszczycowego zapalenia stawów (ŁZS) obserwuje się u 30% chorych w trakcie trwania choroby [6, 7]. Liczne doniesienia naukowe potwierdzają związek pomiędzy występowaniem łuszczycy a zwiększonym ryzykiem nadciśnienia tętniczego, otyłości, zespołu metabolicznego. Jej ciężki przebieg wiąże się ze zwiększoną zapadalnością na choroby sercowo-naczyniowe i większą śmiertelnością z ich powodu [8–11].

Aktualnie łuszczycę ze względu na jej nasilenie możemy podzielić na łagodną i umiarkowaną do ciężkiej. 

Choroba jest klasyfikowana jako łagodna, gdy zmiany skórne zajmują mniej niż 10% całkowitej powierzchni skóry (BSA <10%), wskaźnik PASI (psoriasis area and severity index) wynosi mniej niż 10 pkt, a wpływ choroby na jakość życia pacjenta, oceniany za pomocą wskaźnika DLQI (dermatology life quality index), jest mniejszy niż 10 pkt [12]. Zgodnie z wytycznymi PTD do leczenia łagodnej postaci łuszczycy mogą być wykorzystywane wyłącznie leki miejscowe, a w przypadkach opornych na leczenie – dodatkowo w połączeniu z fototerapią lub lekami systemowymi. W przypadku lokalizacji zmian łuszczycowych w obrębie twarzy, skóry owłosionej głowy, dłoni, stóp lub okolicy narządów płciowych możliwe jest włączenie terapii ogólnej, pomimo zakwalifikowania przypadku jako łagodnej postaci choroby. 

Łuszczyca o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego wymaga terapii systemowej. Zalicza się do niej: 

• fototerapię, 
• klasyczne leki systemowe (metotreksat, cyklosporynę, acytretynę, apremilast), 
• estry kwasu fumarowego (fumaran dim...