Łojotokowe, kontaktowe czy atopowe – różnicowanie najczęstszych zapalnych zmian skórnych u niemowląt i małych dzieci

Zmiany skórne należą do powszechnych dolegliwości u niemowląt i małych dzieci, a każdy wykwit jest źródłem dużego niepokoju u rodziców, co często prowadzi do szukania pomocy lekarskiej. Wysoka częstość występowania zmian skórnych u noworodków i niemowląt wynika stąd, że w chwili narodzin (również tych odbywających się o czasie) skóra jako narząd jest jeszcze niedojrzała i nie spełnia wszystkich swoich funkcji (w tym barierowej i termoregulacyjnej) w pełnym zakresie. Dopiero po 3. roku życia skóra dziecka staje się podobna strukturalnie i czynnościowo do skóry człowieka dorosłego. Ta niedojrzałość powoduje, że czynniki zewnętrzne i wewnętrzne całkowicie obojętne dla dorosłych mogą u najmłodszych dzieci wywoływać zmiany dermatologiczne o różnorodnej morfologii i nierzadko znacznym nasileniu. Większość patologicznych wykwitów skórnych na wczesnym etapie rozwoju osobniczego ma charakter łagodny i przejściowy, nie wymaga celowanej farmakoterapii, a jedynie właściwej pielęgnacji. Znajomość typowych dermatoz wieku wczesnodziecięcego, przestrzeganie kryteriów rozpoznawania chorób alergicznych i rozsądny dobór testów diagnostycznych pozwala uniknąć błędnych rozpoznań i niewłaściwych decyzji terapeutycznych, mogących mieć negatywne skutki zdrowotne i społeczne. Aktualnie panujący trend społeczny nadrozpoznawalności alergii powoduje, że wiele dzieci ze swędzącymi zmianami skórnymi zamiast do dermatologa, trafia w pierwszej kolejności do alergologa z już mocno ugruntowanym podejrzeniem alergii, najczęściej pokarmowej. Jednak, wbrew powszechnemu mniemaniu, alergia (zwłaszcza pokarmowa) należy do stosunkowo rzadkich przyczyn zmian skórnych u dzieci w 1. roku życia, zwłaszcza tych przewlekłych, o charakterze wyprysku, szczególnie w przypadku dzieci karmionych piersią, a obserwowany w polskiej populacji odsetek niemowląt karmionych mieszankami elementarnymi jest niepokojąco wysoki i nieuzasadniony merytorycznie [1, 2].

W niniejszym artykule omówiono trzy z najczęściej spotykanych dermatoz zapalnych okresu wczesnodziecięcego utożsamianych powszechnie z alergią. Wybrano te choroby skóry, które są najczęstszym źródłem pomyłek diagnostycznych, a których leczenie jest skrajnie odmienne, przez co błąd diagnostyczny ma szczególnie dużą wagę – dziecięce łojotokowe zapalenie skóry, kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia oraz atopowe zapalenie skóry.

Dziecięce łojotokowe zapalenie skóry

Bardzo częsta dermatoza rumieniowa u dzieci, początek jej występowania to 3.–6. tydzień życia. Zmiany przyjmują postać rumieniowo-złuszczających plam, często pokrytych tłustą, żółtawą łuską. Wykwity mogą dotyczyć wyłącznie skóry owłosionej głowy (w tej lokalizacji dominuje łuszczenie, łuski mogą mieć barwę żółtą lub białą i tworzą tzw. ciemieniuchę) lub obejmują inne obszary, zwłaszcza twarz (najczęściej policzki, brwi), uszy, fałdy skórne (szyja, doły pachowe, zgięcia kończyn, okolica podpieluszkow...