Bezpieczne mycie – surfaktanty a bariera skórna

Oczywistym i pożądanym efektem związanym ze stosowaniem surfaktantów jest efekt mycia skóry (zabieg higieniczny). Jednak poza nim spodziewać się można również działań niepożądanych. Do działań takich należą: naruszenie struktury warstwy rogowej naskórka (stratum corneum – SC), wypłukiwanie lipidów oraz białek, jak również wbudowywanie się surfaktantów w struktury warstwy rogowej. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie aktualnej wiedzy w zakresie interakcji skóra–bariera skórna–surfaktant w ujęciu molekularnym. Wiele uwagi autor artykułu poświęca bezpieczeństwu stosowanych surfaktantów w produktach myjących i w sposób przystępny stara się pokazać te interakcje. Zrozumienie tych mechanizmów jest niełatwe, ale może mieć bardzo duże znaczenie dla procesu terapeutycznego w aspekcie zależności lek–emolient–produkt do mycia. 
Obecnie coraz więcej prac badawczych w zakresie pozyskiwania surfaktantów dotyczy surfaktantów na bazie aminokwasów oraz surfaktantów geminalnych (wielofunkcyjnych). Nowe surfaktanty, jak również substancje pomocnicze, przyczyniają się do tworzenia coraz lepszych preparatów do mycia twarzy, ciała i włosów. Nadrzędnym celem producentów powinno być dostarczanie produktów nie tylko bezpiecznych w rozumieniu zależności potencjał drażniący – reakcje alergiczne, ale również utrzymujących poziom nawilżenia skóry w stosunkowo długim czasie. 

Podział oraz mechanizm działania surfaktantów

Najogólniej ujmując, mycie to usuwanie brudu, łoju oraz innych zanieczyszczeń z powierzchni skóry. Ponieważ surfaktanty mają hydrofilowe główki o charakterze polarnym oraz lipofilowe niepolarne ogony, mają one zdolność wiązania substancji lipofilowych, a następnie ich rozpuszczania, tak by brud mógł być wypłukany wodą. Po przekroczeniu pewnego stężenia, nazywanego krytycznym stężeniem micelarnym (critical micelle concentration – CMC), monomery surfaktantów gromadzą się w micele, czyli tzw. agregaty, w których hydrofilowe główki stykają się z polarnym rozpuszczalnikiem (wodą), a hydrofobowe ogony orientują się do środka miceli. Brud i lipofilowe cząstki zos...