Fotouczulenie jako problem kliniczny

Przyczyny powstawania fotouczuleń

Reakcje alergiczne na światło stanowią 4–8% fotodermatoz i stają się coraz bardziej rozpowszechnionym problemem klinicznym. Przyczynia się do tego coraz częstsze stosowanie leków, chemikaliów i kosmetyków mogących wywoływać reakcje skórne po kontakcie z promieniowaniem UV. Czynnikiem pogłębiającym problem fotouczuleń jest uszkodzenie warstwy ozonowej, umożliwiające dotarcie do Ziemi coraz większej ilości promieniowania słonecznego. Dodatkowo przyczyniają się nawyki społeczne i kulturowe, które prowadzą do nadmiernej ekspozycji na naturalne światło słoneczne, oraz powszechne korzystanie ze sztucznych lamp emitujących promieniowanie UV (solaria, lampy UV wykorzystywane w kosmetologii). Wszystko to prowadzi do wzrostu świadomości na temat szkodliwości promieniowania ultrafioletowego oraz do poszukiwania coraz to doskonalszych metod ochrony przeciwsłonecznej [1, 2].

Fotoalergia to nabyta opóźniona reakcja nadwrażliwości (nadwrażliwość typu IV) na substancję chemiczną, której antygenowość została aktywowana przez promieniowanie ultrafioletowe (fotoalergen) – częściej UVA niż UVB. Występowanie reakcji fotoalergicznej na substancję chemiczną jest zależne od swoistej reaktywności immunologicznej organizmu. Związki, które wywołują reakcję fotopodrażnienia, mogą również inicjować reakcje fotoalergiczne. Reakcja fotouczuleniowa może być idiopatyczna, spowodowana fotoalergenem endogennym lub egzogennym (zastosowanym miejscowo lub ogólnoustrojowo). Początek reakcji występuje zwykle z 24–48-godzinnym opóźnieniem. Obraz kliniczny przypomina obraz alergicznego zapalenia skóry z wypryskiem, rumieniem, grudkami, pęcherzykami, świądem, sączeniem, niekiedy z nadżerkami i zmianami krwotocznymi, w dalszym etapie ze złuszczeniem. Zmiany pojawiają się na obszarach narażonych na działanie promieni słonecznych, jednak przy nawracających i silnych ekspozycjach mogą obejmować pozostałe obszary skóry, nawet te, które nie były narażone na działanie promieni słonecznych [1, 2].

Histologicznie reakcje fotoalergiczne przypominają kontaktowe zapalenie skóry z nasiloną egzocytozą komórek jednojądrzastych i naciekiem komórek jednojądrzastych skóry z obecnością martwiczych keratynocytów [1].

Najczęściej występujące fotoalergeny zostały przedstawione w tabeli 1 [1], w tabeli 2  przedstawiono różnicowanie fotoalergii i fototoksyczności.

Tab. 1. Najczęściej występujące fotoalergeny [1, 18, 20]

Tab. 2. Różnicowanie fotoalergii i fototoksyczności [18, 19]

Diagnostyka fotouczuleń

Diagnostyka skórnych reakcji fotoalergicznych obejmuje szereg kroków, które pomagają zidentyfikować, czy reakcje skórne pacjenta są wynikiem nadwrażliwości na światło. Oto podstawowe kroki diagnostyki skórnych reakcji fotoalergicznych:

• Wywiad medyczny. 
  Rozpocznij od dokładnego przeprowadzenia wywiadu medycznego z pacjentem. Zbierz informacje dotyczące historii chorób skórnych, przyjmowanych leków, stosowanych kosmetyków, ekspozycji na światło słoneczne oraz innych czynników, które mogą mieć wpływ na skórę.
• Ocena objawów. 
  Zidentyfikuj charakterystyczne objawy skórne, których pacjent doświadcza po ekspozycji na światło. Mogą to być: zaczerwienienie, obrzęk, wysypka, świąd, pęcherze lub inne nieprawidłowości skórne.
• Badanie fizykalne. 
  Dokładnie zbadaj skórę pacjenta, szczególnie obszary wystawione na światło słoneczne: twarz, szyję, okolicę mostkową, przedramiona. Zwróć uwagę na jakiekolwiek zmiany skórne, takie jak zaczerwienienie, obrzęk, pęcherze, wysypki lub łuszczenie.
• Testy fotoalergiczne na skórze. 
  Przeprowadź testy fotoalergiczne, które pomogą zidentyfikować substancje, na które skóra pacjenta może reagować nadwrażliwością na światło. Wykorzystuje się specjaln...