Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry

Definicja i epidemiologia 

Alergia kontaktowa to swoista nadwrażliwość organizmu na substancje chemiczne o małej masie cząsteczkowej (hapten) lub proteiny, indukowana przez bezpośredni kontakt tych substancji ze skórą [1]. Mechanizm, według którego rozwija się reakcja w skórze w odpowiedzi na alergeny, odbywa się zgodnie z typami IVa i IVc według klasyfikacji Gella i Coombsa, czyli jest to tzw. reakcja typu późnego. Alergen przenikający przez naskórek, jest wychwytywany przez komórkę Langerhansa (KL) i tak przygotowany prezentowany limfocytom Th1, które następnie wraz z monocytami wydzielają m.in. interferon gamma (IFN-γ) oraz interleukiny 1 i 2 (IL-1 i IL-2), a wraz z limfocytami CD8+ – 
m.in. perforyny i granzymy [2]. Jako że mechanizm powstawania zmian typu wyprysk jest mechanizmem typu komórkowego, w czasie ww. reakcji nie dochodzi do syntezy przeciwciał, tak jak w innych typach reakcji alergicznych na proteiny (np. w alergiach pokarmowej czy powietrznopochodnej) [1, 2]. 

Określenie „alergiczne kontaktowe zapalenie skóry” (AKZS) odruchowo przywołuje na myśl zmiany typu wyprysk w obrębie skóry rąk. Należy jednak podkreślić, że AKZS jest jedynie najczęstszą postacią narządową alergii kontaktowej – ręce jako narząd chwytny mają kontakt z największą liczbą potencjalnych alergenów, co może tłumaczyć to zjawisko. Inne postaci alergii kontaktowej obejmują zmiany w obrębie jamy ustnej (alergiczne kontaktowe zapalenie jamy ustnej), alergiczne kontaktowe zapalenie spojówek i alergiczne zapalenie pochwy [1, 3, 4]. Ponadto opisuje się reakcje typu odrzucenie implantów (ortopedycznych, stomatologicznych, stentów, rozruszników serca), a także nieżyt nosa w odpowiedzi na alergeny kontaktowe [1, 5]. 

W ostatnim czasie pojawiła się bardzo interesująca praca sugerująca, że pokrzywka kontaktowa jest niedocenianą formą AKZS, a reakcje typu pokrzywki kontaktowej zostają zwykle przeoczone w czasie standardowej procedury testów płatkowych [6]. 
Bardzo ciekawą postacią kontaktowego zapalenia skóry jest systemowe alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (SAKZS, ang. SDRIFE – symmetrical drug-related intertriginous and flexural exanthema). W tym przypadku uogólnione zapalne zmiany na skórze powstają po spożyciu lub podaniu parenteralnym substancji 
(np. leku lub konserwantu), która wcześniej spowodowała u danego pacjenta AKZS. Zmiany na skórze lokalizują się zwykle w okolicach wyprzeniowych (pod piersiami, pod pachami i w pachwinach), w okolicac...